Οι αλφαβητικές γραφές (τα αλφάβητα)
Κάνετε αριστερό κλικ εδώ
Σχετικές αναρτήσεις
Η σχετική βιβλιογραφία και πληροφορίες για τους αναφερόμενους παρατίθενται στην ανάρτηση Το αλφάβητο: Αλφάβητο, αλφαβητική γραφή και είδη γραφής
Η ανάρτηση Αλφάβητο και αλφαβητική γραφή περιλαμβάνει και το περιεχόμενο των υπολοίπων πέντε αναρτήσεων όπως είχε διαμορφωθεί το 2013 (χωρίς να ενημερώνεται αυτή η ανάρτηση με νεώτερες προσθήκες και διορθώσεις)
Άλλες αναρτήσεις με θέμα ιστορικό και γλωσσολογικό
1. Ο Νικόλαος Ανδριώτης για τους αρχαίους Μακεδόνες και την αρχαία μακεδονική γλώσσα
2. Η γλώσσα της πλειονότητας στο κράτος των Σκοπίων
Το αλφάβητο: Οι αλφαβητικές γραφές (τα αλφάβητα)
Περιεχόμενα
1. Τα πρώτα αλφάβητα
2. Τα γράμματα των προαλφαβητικών γραφών
3. Η διάδοση του αλφαβήτου
4. Οι δυσκολίες υιοθέτησης του αλφαβήτου για τη γραφή των κινεζικών γλωσσών
5. Οι αλφαβητικές γραφές σήμερα
Τα πρώτα αλφάβητα
Τα πρώτα αλφάβητα δεν ήταν ακριβώς ίδια μεταξύ τους. Το βασικό βεβαίως είναι το ότι ήταν ουσιαστικά ίδια αλλά οι διαφορές που εμφάνιζαν οι παραλλαγές του ελληνικού αλφαβήτου στις διάφορες ελληνικές κοινότητες αποδείχθηκαν ιστορικά σημαντικές, αν και αφορούσαν διαφορές γραμμάτων.
Τα πρώτα αλφάβητα ταξινομούνται σε τέσσερις ομάδες και ονομάζονται μέχρι σήμερα με τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν για την παρουσίαση της περιοχής χρήσης τους, στο χάρτη του βιβλίου του Κίρχωφ ( A. Kirchoff ), «Μελέτες για την Ιστορία του Ελληνικού Αλφαβήτου» 1887.
Τα πράσινα
Κρήτης, Μήλου, Θήρας, Ανάφης, Σίφνου. Γράφουν ΚΣ αντί Ξ, ΠΗ αντί Φ, και ΠΣ αντί Ψ. Στη Θήρα και στη Μήλο το Φ γραφόταν Π+ένα γράμμα από το κυπριακό συλλαβάριο που δε χρησιμοποιήθηκε στα άλλα αλφάβητα, και το Χ ως Κ+το ίδιο γράμμα. Το γράμμα αυτό υπήρχε και στη γραμμική Α και στα αλφάβητα της Θήρας και της Μήλου και απέδιδε ό,τι στα άλλα ελληνικά αλφάβητα και αργότερα στο λατινικό αλφάβητο γραφόταν ως Η. Είχε σχήμα κοντού Τ στραμμένου κατά 90 μοίρες.
Τα ανοικτά γαλάζια
Αττικής, Σαλαμίνας, Αίγινας, Κυδωνίας, Πάρου, Νάξου και της αποικίας της στη Θάσο, Δήλου, Αμοργού κάποιων ΒΔ Κυκλαδονησιών καθώς και κάποιων νησιών του Ιονίου. Χρησιμοποιούσαν το Φ και το Χ αλλά έγραφαν ΠΣ αντί για Ψ.
Τα σκούρα γαλάζια
Ιωνικής Δωδεκάπολης, Αιολίδας, Κνίδου, Αλικαρνασσού, νησιών ανατολικού Αιγαίου, Χαλκιδικής, Χαλκηδόνας, βόρειων αποικιών, Κορίνθου, Σικυώνος, Κλεωνών, Τίρυνθος, Άργους, Μεγάρων, Κέρκυρας, Σελινούντος. Χρησιμοποιούσαν και το Ξ και το Φ και το Χ και το Ψ. Ονομάζονται Ιωνικά και από αυτά προήλθε το κοινό ελληνικό αλφάβητο.
Τα κόκκινα
Εύβοιας με τις αποικίες της, μέρους της Θεσσαλίας, Ανατολικής Στερεάς (εκτός Αττικής), Αργολίδας, Αρκαδίας, Λακωνίας , Μεσσηνίας, Αχαΐας, Κεφαλληνίας, Ιθάκης, Ρόδου, αποικιών στην Ιταλία και στη Σικελία (εκτός από τη νότια Σικελία). Αποδίδονται στους Ευβοείς. Χρησιμοποιούσαν το Χ ως ΚΣ, το Φ ως ΠΗ και το Ψ ως ΚΗ. Από αυτά τα αλφάβητα προήλθαν το ετρουσκικό και το λατινικό και επομένως όλα τα δυτικοευρωπαϊκά αλφάβητα.
Κόκκινα και σκούρα γαλάζια
Στην Αιτωλία και στις Συρακούσες.
Τα πρώτα αλφάβητα δεν ήταν ακριβώς ίδια μεταξύ τους. Το βασικό βεβαίως είναι το ότι ήταν ουσιαστικά ίδια αλλά οι διαφορές που εμφάνιζαν οι παραλλαγές του ελληνικού αλφαβήτου στις διάφορες ελληνικές κοινότητες αποδείχθηκαν ιστορικά σημαντικές, αν και αφορούσαν διαφορές γραμμάτων.
Τα πρώτα αλφάβητα ταξινομούνται σε τέσσερις ομάδες και ονομάζονται μέχρι σήμερα με τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν για την παρουσίαση της περιοχής χρήσης τους, στο χάρτη του βιβλίου του Κίρχωφ ( A. Kirchoff ), «Μελέτες για την Ιστορία του Ελληνικού Αλφαβήτου» 1887.
Τα πράσινα
Κρήτης, Μήλου, Θήρας, Ανάφης, Σίφνου. Γράφουν ΚΣ αντί Ξ, ΠΗ αντί Φ, και ΠΣ αντί Ψ. Στη Θήρα και στη Μήλο το Φ γραφόταν Π+ένα γράμμα από το κυπριακό συλλαβάριο που δε χρησιμοποιήθηκε στα άλλα αλφάβητα, και το Χ ως Κ+το ίδιο γράμμα. Το γράμμα αυτό υπήρχε και στη γραμμική Α και στα αλφάβητα της Θήρας και της Μήλου και απέδιδε ό,τι στα άλλα ελληνικά αλφάβητα και αργότερα στο λατινικό αλφάβητο γραφόταν ως Η. Είχε σχήμα κοντού Τ στραμμένου κατά 90 μοίρες.
Τα ανοικτά γαλάζια
Αττικής, Σαλαμίνας, Αίγινας, Κυδωνίας, Πάρου, Νάξου και της αποικίας της στη Θάσο, Δήλου, Αμοργού κάποιων ΒΔ Κυκλαδονησιών καθώς και κάποιων νησιών του Ιονίου. Χρησιμοποιούσαν το Φ και το Χ αλλά έγραφαν ΠΣ αντί για Ψ.
Τα σκούρα γαλάζια
Ιωνικής Δωδεκάπολης, Αιολίδας, Κνίδου, Αλικαρνασσού, νησιών ανατολικού Αιγαίου, Χαλκιδικής, Χαλκηδόνας, βόρειων αποικιών, Κορίνθου, Σικυώνος, Κλεωνών, Τίρυνθος, Άργους, Μεγάρων, Κέρκυρας, Σελινούντος. Χρησιμοποιούσαν και το Ξ και το Φ και το Χ και το Ψ. Ονομάζονται Ιωνικά και από αυτά προήλθε το κοινό ελληνικό αλφάβητο.
Τα κόκκινα
Εύβοιας με τις αποικίες της, μέρους της Θεσσαλίας, Ανατολικής Στερεάς (εκτός Αττικής), Αργολίδας, Αρκαδίας, Λακωνίας , Μεσσηνίας, Αχαΐας, Κεφαλληνίας, Ιθάκης, Ρόδου, αποικιών στην Ιταλία και στη Σικελία (εκτός από τη νότια Σικελία). Αποδίδονται στους Ευβοείς. Χρησιμοποιούσαν το Χ ως ΚΣ, το Φ ως ΠΗ και το Ψ ως ΚΗ. Από αυτά τα αλφάβητα προήλθαν το ετρουσκικό και το λατινικό και επομένως όλα τα δυτικοευρωπαϊκά αλφάβητα.
Κόκκινα και σκούρα γαλάζια
Στην Αιτωλία και στις Συρακούσες.
Τα γράμματα των προαλφαβητικών γραφών
Ι. Η μορφή, η εικόνα των γραμμάτων, είναι κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία. Πρέπει όμως εδώ να επαναλάβουμε ότι η ομοιότητα των γραφημάτων των γραμμάτων δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με ομοιότητες ή διαφορές ως προς τη δομή και τη λειτουργία δύο συστημάτων γραφής. Δεν εξαρτάται καθόλου από τη μορφή των γραμμάτων το αν μια γραφή είναι αλφαβητική ή κάποιου είδους συλλαβική γραφή. Αναφέρω ότι:
Ι1. Όμοια συστήματα γραφής μπορεί να
εξυπηρετούνται με εντελώς διαφορετικά γράμματα.
Παράδειγμα πρώτο: Οι καθαυτό αλφαβητικές γραφές σήμερα εξυπηρετούνται με άλλα
γράμματα στην Ελλάδα (αρχαιοελληνικοί χαρακτήρες), με άλλα γράμματα στις
δυτικές χώρες (λατινικοί χαρακτήρες ή αλλιώς λατινικά γράμματα) με άλλα
γράμματα στις σλαβικές χώρες (δύο ειδών σλαβικά γράμματα), με άλλα γράμματα
στην Αρμενία, και με άλλα γράμματα στη Γεωργία.
Παράδειγμα δεύτερο. Όλες οι σημιτικές γραφές είχαν υιοθετήσει ως προς τη
λειτουργία τους τον τρόπο λειτουργίας του αιγυπτιακού οδηγού προφοράς που
χρονολογείται από το 2700 π.Χ. Όμως τα γράμματα της φοινικικής και της εβραϊκής
είναι διαφορετικά μεταξύ τους και εντελώς διαφορετικά από τα γράμματα της ουγγαριτικής
γραφής και εντελώς διαφορετικά από τα γράμματα του αιγυπτιακού οδηγού προφοράς
που τον τρόπο λειτουργίας του είχαν υιοθετήσει.
Ι2. Συστήματα γραφής ριζικά διαφορετικά μεταξύ τους μπορεί να έχουν
παρόμοια ή και κοινά γραφήματα γραμμάτων.
Παράδειγμα για αυτό, το ότι έχουν χρησιμοποιηθεί στις αλφαβητικές γραφές γράμματα παρόμοια ή και εντελώς ίδια, με γράμματα που τα βρίσκουμε σε δείγματα παλαιοτέρων και κατά χιλιετίες πρωτογραφών και ως σύμβολα θρησκευτικά, τελετουργικά, ή ως «σημεία κεραμέως» , δηλαδή σημεία που χαράζονταν από τους κεραμείς πάνω στα κεραμικά που κατασκεύαζαν για να δηλώσουν την ταυτότητά τους. Μάλιστα πολλά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου ήταν εντελώς ίδια με «σημεία κεραμέως» χαραγμένων επί αγγείων που βρέθηκαν σε σε δύο τάφους στην Μήλο και χρονολογούνται ως αγγεία του 2500 π.Χ. περίπου. Και ίσως αυτή να είναι η κύρια πηγή προέλευσης των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου.
ΙΙ.1 Και οι σημιτικές γραφές ήταν συλλαβικές. Αρκετοί λένε ότι ήταν συμφωνογραφικές. Αλλά οι συμφωνογραφικές και οι συλλαβικές γραφές λειτουργούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Και τουλάχιστον για γλώσσες όπως η ελληνική, οι συμφωνογραφικές γραφές είναι ασαφέστερες από σχεδόν όλες τις συλλαβικές γραφές που έχουν χρησιμοποιηθεί.
Η αλφαβητική γραφή είναι εύκολη στη γραφή και εξασφαλίζει κατά την ανάγνωση, μιαν αναγνώριση των γλωσσικών ήχων που είναι και αυτόματη και ακριβής. Είναι σύστημα γραφής εντελώς διαφορετικό (unparalleled) προς ο,τιδήποτε προϋπήρξε.
Επανέρχομαι στη μορφή και μόνο των γραμμάτων της φοινικικής γραφής. Τα γράμματά της προήλθαν εμμέσως από γράμματα των κυπρομινωικών γραφών και αμέσως από τα γράμματα της νεότερης γραφής της φοινικικής πόλης Βύβλος
Και τα φοινικικά γράμματα μοιάζουν με γράμματα προβαθμίδων γραφής που είναι προγενέστερες και από τη φοινικική και από όλες τις σημιτικές γραφές κατά χιλιετίες αλλά και με γράμματα των Μινωικών και των Κυπρομινωικών γραφών.
Τα γράμματα των
σημιτικών γραφών προέρχονται τελικά
από τη νεότερη γραφή της φοινικικής
πόλης Βύβλος. Η παλαιότερη γραφή της
Βύβλου ήταν συλλαβική του τύπου των
Μινωικών συλλαβικών γραφών και ως προς
τη λειτουργία και ως προς τη μορφή των
γραμμάτων. Περιελάμβανε 80 με 90 γράμματα
παρόμοια με αιγαιακά. Είχε δημιουργηθεί
υπό την άμεση επιρροή των κυπρομινωικών
γραφών.
Η νεότερη γραφή της Βύβλου ήταν
ως προς τη λειτουργία εντελώς όμοια με
τις άλλες σημιτικές γραφές. Τα γράμματά
της όμως, ήταν παρόμοιας μορφής με τα
γράμματα της παλαιότερης γραφής της
Βύβλου. και επομένως ήταν παρόμοια με τα αιγαιακά
Τα γράμματα των μινωικών γραφών γραφών, έφτασαν και άμεσα στις ακτές της Παλαιστίνης και επηρέασαν και τις σημιτικές γραφές. Επιγραφές της Γραμμικής Α βρέθηκαν στο Tel Haror και στο Tel Lachis του Ισραήλ (Finkelberg 1996 )
Από τα γράμματα της παλαιάς γραφής της Βύβλου προήλθαν τα γράμματα της νεότερης γραφής και από αυτά προήλθαν τα γράμματα της νεότερης φοινικικής γραφής η αποία έδωσε το πρότυπο των γραμμάτων όλων των σημιτικών γραφών. Με αυτόν τον τόπο οι κυπρομινωικές γραφές επηρέασαν τη μορφή των γραμμάτων της φοινικικής αλλά και κάθε άλλης σημιτικής γραφής γραφής.
Οι σημιτικές γραφές επηρεάσθηκαν από τις αιγαιακές . Ως προς τη λειτουργία τους όμως δεν επηρεάσθηκε καμμία. Όλες οι σημιτικές γραφές είχαν υιοθετήσει τον αιγυπτιακό οδηγό προφοράς που είχε χρησιμοποιηθεί στην Αίγυπτο από το 2700 π.Χ. και περιελάμβανε 24 γράμματα. Κάθε γράμμα του παρίστανε μία συλλαβή του τύπου Σ ή Σ+Φ. Συλλαβές που σε σημερινούς όρους διέφεραν μόνο κατά το φωνήεν τους παριστάνονταν με το ίδιο γράμμα. Το ίδιο ακριβώς γινόταν σε όλες τις σημιτικές γραφές. Ως προς τη λειτουργία τους πάντοτε, οι σημιτικές γραφές, ούτε έφεραν ποτέ κάτι καινούργιο, ούτε εξελίχθηκαν καθόλου πριν την εμφάνιση του ελληνικού αλφαβήτου.
Η εμφάνιση όμως του αλφαβήτου οδήγησε περαιτέρω σε μεγάλες δομικές αλλαγές του τρόπου γραφής και λειτουργία των σημιτικών γραφών. Θα επανέλθουμε.
Μία εικόνα γραμμάτων πρωτοσημιτικών πρωτοσιναϊτικών γραφών, και μία εικόνα γραμμάτων της φοινικικής ακολουθεί αμέσως. Εικόνα γραμμάτων της γραμμικής Α της κυπρομινωικής Ι, του κυπριακού συλλαβαρίου, παλαιοευρωπαϊκών προβαθμίδων γραφής του βαλκανικού και του ελληνικού χώρου καθώς εικόνα γραμμάτων της ελληνικής αλφαβητικής γραφής. παρατίθενται παρακάτω.
 |
 |
|
Φοινικική
γραφή από την Κύπρο.
Η φοινικική γραφή εμφανίστηκε κατά τον 11ο αιώνα π.Χ. |
ΙΙ.3 Τα γράμματα των πρώτων ελληνικών αλφαβήτων διαμορφώθηκαν από παρόμοιες επιρροές. Από σύμβολα παλαιοευρωπαϊκής πρωτογραφής όπως εμφανίστηκε στον ελλαδικό χώρο, από τη μινωική γραμμική Α, από την ελληνική γραμμική Β, από τις κυπρομινωικές γραφές, από την ελληνική κυπριακή γραφή.
Σε κάθε περίπτωση και στην ελληνική αλφαβητική γραφή και στις προγενέστερες συλλαβικές γραφές χρησιμοποιήθηκαν γράμματα παρόμοια με σύμβολα που είχαν χρησιμοποιηθεί, (όχι πάντα ως γράμματα), χιλιετίες πριν, ακόμη και από την παλαιολιθική εποχή. Οι εικόνες που ακολουθούν μέχρι το τέλος αυτής εδώ της ανάρτησης θα επιβεβαιώσουν το γεγονός αυτό.
Ας δούμε όμως το θέμα λεπτομερέστερα και πιο συγκεκριμένα.
-Στη θεωρούμενη ως συλλαβική γραφή του δίσκου της Φαιστού βρίσκουμε τα Ι, Λ, Υ, C.
- Το παλαιότρο γνωστό δείγμα της Γραμμικής Α χρονολογείται ως του 2100 π.Χ. . Στην γραμμική Α βρίσκουμε τα Ψ, Υ, Λ, Ι, Ξ, C, F, το κατοπτρικό του Ν και το κατοπτρικό του R. Υπάρχει και ένα άλλο θέμα. Έχουμε πρώτες ενδείξεις ότι στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν προηγμένο θεσιακό σύστημα γραφής των αριθμών.
Ας δούμε όμως το θέμα λεπτομερέστερα και πιο συγκεκριμένα.
-Στη θεωρούμενη ως συλλαβική γραφή του δίσκου της Φαιστού βρίσκουμε τα Ι, Λ, Υ, C.
- Το παλαιότρο γνωστό δείγμα της Γραμμικής Α χρονολογείται ως του 2100 π.Χ. . Στην γραμμική Α βρίσκουμε τα Ψ, Υ, Λ, Ι, Ξ, C, F, το κατοπτρικό του Ν και το κατοπτρικό του R. Υπάρχει και ένα άλλο θέμα. Έχουμε πρώτες ενδείξεις ότι στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν προηγμένο θεσιακό σύστημα γραφής των αριθμών.
 |
| Τμήμα επιγραφής γραμμένης σε κεραμικό με τη γραφή γραμμική Α. Η γραμμική Α αναπτύχθηκε από τους Μινωίτες και χρησιμοποιήθηκε από το 1750 μέχρι το 1450 π.Χ. περίπου για τη γραφή της μινωικής γλώσσας. Τα τελευταία χρόνια της χρήσης της μπορεί να χρησιμοποιήθηκε και για τη γραφή της ελληνικής μυκηναϊκής γλώσσας.
-Στην κυπρομινωική I γραφή (πριν το 1500 π.Χ.), βρίσκουμε τα Α,Ξ,
Ε, Ζ, Η, Ι, Λ, Ο, Υ, Τ, Ψ, W, L, Θ ορθογώνιο, το
κατοπτρικό του R, το Τ στραμμένο και τα
r,
μ,
ν
|
Πινακίδα με γραφή Κυπρομινωική Ι του 16ου αιώνα π.Χ.. Στην κυπρομινωική I γραφή βρίσκουμε τα Ε, Ι, Λ, Ο, Υ, Ψ, W, το κατοπτρικό του R και το Τ στραμμένο. Από την Κυπρομινωική Ι προήλθε η ελληνική κυπριακή γραφή.
Κυπρομινωική Ι (από το1550 π.Χ.) Από το Ιδάλιο της Κύπρου
Διακρίνονται γράμματα παρόμοια με τα Α, r, Ξ, Ο. Υ, Η, Ζ, Ι, Ε, Τ, X, μ, ν .
- Στο κυπριακό συλλαβάριο (ελληνική κυπριακή συλλαβική γραφή) βρίσκουμε τα C, Δ, F, Κ, Λ, Μ, Ν, Ο, Υ, Ε, Ζ, και Τ στραμμένο . Το αρχαιότερο δείγμα αυτής της γραφής είναι του 1050 π.Χ.. Η γραφή αυτή χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον τέταρτο π.Χ. αιώνα.
 |
Τα γράμματα που χρησιμοποιήθηκαν στην ελληνική κυπριακή συλλαβική γραφή και η ηχητική τους αξία. (Ignace Gelb: A Study of Writing, σελίδα 155). Η Ελληνική συλλαβική κυπριακή γραφή εμφανίστηκε κατά τα μέσα του 11ου αιώνα π.Χ
Ελληνική
κυπριακή συλλαβική γραφή από το Ιδάλιον
Ακόμη αν και η επίδραση του κυπριακού συλλαβαρίου αφορά κυρίως αυτή καθαυτή την ανακάλυψη του αλφαβήτου, η επιλογή του γραφήματος των υπόλοιπων γραμμάτων ή ορισμένα από τα χαρακτηριστικά τους ερμηνεύονται με πληρότητα, μόνο με την υπόθεση της γνώσης του κυπριακού συλλαβαρίου. Η επίδραση του κυπριακού συλλαβαρίου εξηγεί και την ηχητική αξία μερικών γραμμάτων. |
 |
Αλκαμένους κοσμητεύοντος έφηβοι
Ο αναφερόμενος ως κοσμητεύων Αλκαμένης κοσμήτευε σε σχολείο (γυμνάσιο). Σχετικά με το θέμα αναφέρω ότι σε γυμνάσιο της αρχαίας Αθήνας βρέθηκε ότι υπήρχαν προτομές-πορταίτα όσων είχαν διατελέσει εκεί κοσμήτορες. Οι προτομές αυτές φιλοξενούνται σήμερα στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο.
ΙΙΙ. Ενδιαφέρει όμως και η απώτατη προέλευση των γραφημάτων των γραμμάτων, και των φοινικικών και των αλφαβητικών.
ΙΙΙ. 1 Ο Arthur Evans είχε παρατηρήσει την ομοιότητα μεταξύ γραμμάτων της γραμμικής Α και γραμμάτων της φοινικικής γραφής, (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη, άρθρο Αλφάβητο),
και είχε υποστηρίξει ότι είναι πιθανόν η φοινικική γραφή να προέρχεται από τις μινωικές γραφές.
Βεβαίως η γραμμική Α, μόνο στην επιλογή των γραφημάτων των γραμμάτων μπορεί να έχει επιδράσει άμεσα ή έμμεσα επί της φοινικικής. Η γραμμική Α είναι γραφή προγενέστερη των δυτικοσημιτικών γραφών και δύο κυπρομινωικές γραφές προερχόμενες από τη γραμμική Α επίσης παλαιότερες της φοινικικής, είχαν χρησιμοποιηθεί στην ηπειρωτική περιοχή που βρίσκεται ανατολικά της Κύπρου και αυτό εξηγεί αυτήν την παρατηρούμενη ομοιότητα μεταξύ γραμμάτων της φοινικικής γραφής και της γραμμικής Α. Το τι συνέβη θα το αναφέρουμε λεπτομερέστερα.
Οι κυπρομινωικές ΙΙ και ΙΙΙ προήλθαν από την γραμμική Α.
Χρησιμοποιήθηκαν και στις ακτές της Παλαιστίνης, αλλά
επέδρασαν και επί της Χεττιτικής γραφής.
Και η γραφή των Φιλισταίων διαμορφώθηκε υπό την άμεση επήρεια αυτών των γραφών μάθαμε σχετικά πρόσφατα.
Μας ενδιαφέρει όμως κυρίως ότι υπό την άμεση επήρειά των κυπομινωικώνμ ΙΙ και ΙΙΙ,
δημιουργήθηκε η πρώτη, η παλαιότερη γραφή της φοινικικής πόλης Βύβλος.
Η γραφή αυτή
είχε 80 με 90 γράμματα μορφής παρόμοιας με των κυπρομινωικών γραφών και
λειτουργία παρόμοια με αυτές και με τη γραμμική Α. Είχε την ίδια ακριβώς λειτουργία που είχαν οι σημι
Υπό την επιρροή της πρώτης γραφής της Βύβλου και του τρόπου λειτουργίας των σημιτικών συστημάτων γραφής, δημιουργήθηκε η δεύτερη, η νεότερη γραφή της Βύβλου.
Η νεότερη γραφή της Βύβλου
Είχε την ίδια ακριβώς λειτουργία που είχαν οι σημιτικές γραφές.
Για κάθε συλλαβή έγραφαν ένα γράμμα και όταν διάβαζαν , διάβαζαν για κάθε γράμμα μια συλλαβή. Όμως συλλαβές που σήμερα θα λέγαμε ότι διαφέρουν μόνο μόνο κατά το φωνήεν τους τις έγραφαν με το ίδιο γράμμα. Έτσι χρειάζονταν και χρησιμοποιούσαν λίγα γράμματα. Όταν διάβαζαν όμως δυσκολεύονταν αρκετά στο να βρουν ποια συλλαβή θα πρέπει να διαβάσουν για κάθε συγκεκριμένο γράμμα.
Είχε γράμματα παρόμοια με τα γράμματα της πρώτης , της παλαιότερης γραφής της Βύβλου και αποτέλεσε
ως προς τα σχήματα των γραμμάτων, το
πρότυπο όλων των σημιτικών συστημάτων
γραφής εκτός του ουγγαριτικού.
[(Ign. Gelb: A Study of Writing,(εκτύπωση 1962 σελίδα 133)). Ο Gelb ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στο Ινστιτούτο Ανατολικών Μελετών Τμήμα Γλωσσικών Μελετών (Linguistics). Υπήρξε επίσης κορυφαίος αρχαιολόγος ερευνητής, κορυφαίος θεωρητικός επί θεμάτων γραφής και συντάκτης του άρθρου ΅Writing" της Britannica. Μετά τον θάνατό του το 1985, η σύνταξη αυτού του άρθρου ανατέθηκε στον David Olson ]
Έτσι και τα
γράμματα των σημιτικών γραφών μπορεί
να θεωρηθούν ως αιγαιακής προέλευσης
ως προς τη μορφή τους αφού η νεότερη γραφή της Βύβλου, ως προς τη μορφή των γραμμάτων της και μόνο, προήλθε από την παλαιά γραφή της Βύβλου που είχε δημιουργηθεί υπό την άμεση επιρροή των κυπρομινωικών ΙΙ και ΙΙΙ. Ως προς τον τρόπο λειτουργίας όμως ήταν απολύτως ίδια με τις υπόλοιπες σημιτικές γραφές και με
τον αρχαιότατο αιγυπτιακό οδηγό προφοράς.
.Κάτι ανάλογο συνέβαινε και με την ουγγαριτική γραφή.
Η ουγγαριτική γραφή προέκυψε ως προς τη μορφή των γραμμάτων της από τις βαβυλωνιακές γραφές και είναι σφηνοειδής γραφή. Όμως, ως προς τον τρόπο λειτουργίας είναι απολύτως ίδια με τις υπόλοιπες σημιτικές γραφές και με τον αγυπτιακό οδηγό προφοράς ξένων λέξεων του 2700 π.Χ.. Να διευκρινίσουμε όμως ότι
Για τη γραφή της χουριτικής γλώσσας με την ουγγαριτική γραφή
χρησιμοποιούντο τρεις επιπλέον χαρακτήρες που παρίσταναν τις φωνηεντικές συλλαβές της χουριτικής γλώσσας
Το γνώρισμα αυτό θα ήταν δυνατόν να ήταν δάνειο από τη ελληνική γραμμική Β ή από τις κυπρομινωικές γραφές Στην ελληνική και στη χουριτική γλώσσα υπάρχουν και φωνηεντικές συλλαβές και οποιοδήποτε συλλαβικό σύστημα για να μπορεί να εξυπηρετήσει τη γραφή αυτών των γλωσσών θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει και χαρακτήρες που παριστάνουν τους ήχους φωνηεντικών συλλαβών.
Σχετικά με τα παραπάνω πρέπει να
θυμόμαστε ότι ελληνική γραφή υπάρχει από πολύ παλιά. Αν και από το 5300 π.Χ εμφανίζονται στον ελλαδικό χώρο προβαθμίδες γραφής, η πρώτη δηλαδή η παλαιότερη γνωστή σήμερα γραφή που είναι αποδεδειγμένα ελληνική γραφή, είναι
Η γραφή της Λέρνας. Από το 2450π.Χ.
Ακολούθησαν:
Η Κρητική ιερογλυφική γραφή Από το 2300 π.Χ
Ελληνική γραφή.
Η πρώτη γνωστή γραφή της Κρήτης
Η Μινωική γραμμική Α Από το 2100 π.Χ. και
μάλλον από παλαιότερα.
Ελληνική γραφή.
Γραφή των Μινωιτών Ελλήνων.
Από τη Γραμμική Α προήλθαν.
Η Μυκηναϊκή γραμμική Β Πριν το 1650 π.Χ.
Η γραφή των Μυκηναίων Ελλήνων
Η Κυπρομινωική Ι Τον 16ο π.Χ. αιώνα
Η πρώτη γνωστή γραφή των
Ελλήνων της Κύπρου
Οι Κυπρωμινωϊκές ΙΙ Τον 16ο π.Χ. αιώνα.
και ΙΙΙ Χρησιμοποιήθηκαν στις ασιατικές
χώρες των ακτών της Μεσογείου
Το Κυπριακό συλλαβάριο Πριν το 1050 π.Χ
Η δεύτερη γνωστή γραφή των
Ελλήνων της Κύπρου
Από τις Κυπρομινωϊκές ΙΙ και ΙΙΙ προήλθαν μεταξύ άλλων και η πρώτη γραφή της φοινικικής πόλης Βύβλος και η δεύτερη Γραφή των Φιλισταίων της Παλαιστίνης. Ήταν γραφές παρόμοιες με τις Αιγαιακές και ως προς τα γράμματα και ως προς τον τρόπο λειτουργίας. Η δεύτερη γραφή της Βύβλου προήλθε από την πρώτη. Τα γράμματά της ήταν παρόμοια με της πρώτης και αποτέλεσαν το πρότυπο των γραμμάτων ολων των σημιτικών γραφών (Γκελμπ)
Ο αριθμός των γραμμάτων της όμως ήταν μόνο 22 και ο τρόπος λειτουργίας της ήταν ακριβώς ίδιος με τον τρόπο λειτουργίας όλων των άλλων σημιτικών γραφών και προερχόταν από την αιγυπτιακή γραφή.Σε ό,τι αφορά τα γράμματα των ελληνικών αλφαβήτων έχουμε ήδη αναφέρει ότι παλαιότατα γραπτά σύμβολα τελετουργικά ή προβαθμίδων γραφής που βρέθηκαν στον σημερινό καντρικοευρωπαϊκό χώρο, στη σημερινή Οκρανία, στη σημερινή Μολδαβία, στη σημερινή Ρουμανία στον βαλκανικό χώρο, στον σημερινό ελλαδικό χώρο, και στην Κύπρο, μοιάζουν ή είναι εντελώς ίδια με σημερινά γράμματα του αλφαβήτου. Και πρέπει να παρατηρηθεί ακόμη ότι και γράμματα της γραμμικής Α μοιάζουν με σύμβολα προβαθμίδων γραφής που κάποια από αυτά μοιάζουν περισσότερο με τα αλφαβητικά από ό,τι τα γράμματα - απόγονοί τους που συναντάμε στη μινωική.γραφή. Έχουμε δει τέτοια γράμματα στις παραπάνω εικόνες. Υπάρχουν και άλλα, και αρκετά από αυτά που είδαμε μοιάζουν με παλαιότερα. Συγκεκριμένα:
- Ο καθηγητής Γεώργιος Χουρμουζιάδης ανακάλυψε στο Δισπηλιό της Καστοριάς ξύλινη πινακίδα χρονολογημένη με άνθρακα C14 ως του 5260 π.Χ. επί της οποίας υπήρχε χαραγμένο γραπτό μήνυμα. Ο καθηγητής θεωρεί το εύρημά του ως περίπτωση προβαθμίδος γραφής. Tα γράμματα του μηνύματος είναι παρόμοιου χαρακτήρα και με τα γράμματα τα "παλαιευρωπαϊκά" και με τα γράμματα της γραμμικής Α. Μεταξύ των γραμμάτων της πινακίδας εμφανίζονται γράμματα που μοιάζουν με το Ε, με το V, με το m, με το L με το F στραμμένο κατά 90 μοίρες και με το Π στραμμένο κατά 90 μοίρες.
Στην πρώτη στήλη σύμβολα από την ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού χρονολογημένη με C14 στα 5260 π.Χ. Στις άλλες δύο στήλες σύμβολα από παλαιοευρωπαϊκές πήλινες πινακίδες. (Από το βιβλίο "το Δισπηλιό Καστοριάς" του
καθηγητή Γεωργίου Χ. Χουρμουζιάδη).
- Η Henriette Walter αναφέρει ότι σε αγαλματίδια που βρέθηκαν στις κοιλάδες του Δούναβη και χρονολογούνται από την τρίτη και την τέταρτη χιλιετία π.Χ., υπάρχουν γραπτά σύμβολα των οποίων η λειτουργία ήταν πιθανότατα συμβολική και τα οποία μπορεί να θεωρηθούν ως η απαρχή μιας πρωτογραφής. Βλέπουμε M, V, W, X αναφέρει και προσθέτει ότι τα γράμματα αυτά και άλλα ακόμη γράμματα παλαιοευρωπαϊκών πινακίδων ή βραχογραφιών, θυμίζουν τα γράμματα της συλλαβικής γραφής που θα εμφανιστεί πολύ αργότερα στην Κρήτη.
Σκεύος του πολιτισμού της Βίντσα με επιγραφή
-Σε βραχογραφία στη Ρουμανία ανάμεσα σε λίγες δεκάδες σύμβολα βλέπουμε και τα Φ, Ζ, Ι, Η, Δ, Χ, Ρ, Μ, Τ, Υ, W, L ή Γ, γ, Ψ, Θ, Χ, Λ, Α;, το κατοπτρικό του Ν. Ανοίξτε την εικόνα σε άλλο παράθυρο και επιλέγοντας κατάλληλη μεγένθυση θα τα βρείτε εύκολα.
 |
Βραχογραφία "προϊστορική" από τη Ρουμανία (Ταρταρία;). Η χρονολόγησή της δεν αναφέρεται. (Παντελή Καρύκα: Ελληνική Γραφή. Από το περιοδικό Ελλήνων Ιστορία.)
- Ο αρχαιολόγος και καθηγητής Αδαμάντιος Σάμψων ερευνησε μαζί με την αρχαιολόγο Πέλλα Φωτιάδη τάφο στο Ριβάρι της Μήλου και μεταξύ άλλων, ανακάλυψαν ένα σύνολο ρηχών αγγείων που χρονολογούνται ως της περιόδου 2500 - 2400 π.Χ.. τα οποία φέρουν στον πυθμένα τους (εξωτερικά) ένα μονόγραμμα ως σύμβολο του κεραμέως που τα κατασκεύασε. Στην ίδια περιοχή
ερεύνησε αργότερα έναν άλλο κατεστραμμένο τάφο η συνάδελφος του κυρία Χριστίνα Τελεβάντου, η
οποία γράφει ότι βρήκε παρόμοια σύμβολα, αναφέρει οκ. Σάμψων και προσθέτει ότι, παρόμοια σύμβολα υπάρχουν και στον σύγχρονο οικισμό της Φυλακωπής στο ίδιο νησί και ότι λίγα παρόμοια σύμβολα βρέθηκαν και στο σπήλαιο Ζα στη Νάξο, και συνεχίζει
¨"Το σωστό θα ήταν να είχε ερευνηθεί ανασκαφικά ολόκληρη η περιοχή αυτή (εννοεί στο Ριβάρι), οπότε θα είχαμε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο υλικό από κεραμεική και χαράγματα. Είχα σκοπό να το κάνω τότε ως προϊστάμενος της εφορείας Κυκλάδων αλλά δυστυχώς μετατέθηκα σε άλλη εφορεία πριν αρχίσω να υλοποιώ τις σκέψεις μου."
Πολλά από αυτά τα σύμβολα - γράμματα μοιάζουν καταπληκτικά με ελληνικά αλφαβητικά γράμματα, είχε αναφέρει ο κ. Σάμψων από το 1999. Δείτε τις εικόνες που ακολουθούν.
Σημεία κεραμέως από τους δύο τάφους στο Ριβάρι της Μήλου
Καταγραφή σημείων κεραμέως από ρηχά αγγεία που βρέθηκαν σε τάφο στo Ριβάρι Μήλου
(Αδαμάντιος Σάμπσον και Πέλλυ Φωτιάδη )
Σύζευξη φωτογραφιών του Χ και του Ν από τα αγγεία του νεκροταφείου στο Ριβάρι τηςΜήλου
(2500 - 2400 π.Χ. )
(Αδαμάντιος Σάμπσον)
Οι σχετικές με το θέμα μονογραφίες των Αδαμαντίου Σάμπσον και Πέλλυς Φωτιάδη αφ' ενός και της αρχαιολόγου Χριστίνας Α. Τελεβάντου αφ' ετέρου είναι δημοσιευμένες στην έκδοση (2008) του Mc Donald Institute for Archeological Research με τίτλο "Horizon Ορίζων A colloquium on the prohistory of the Cyclades" (σελ.209-223). Είχε εκδοθεί υπό την επιμέλεια του πλέον προβεβλημένου ιστορικού των προϊστορικών εποχών, του Άγγλου ιστορικού-ερευνητού της προϊστορίας Colin Renfrew.
Τις μονογραφίες αυτές, καθώς και μονογραφίες πλήθους ερευνητών για την προϊστορία της ευρύτερης περιοχής μας αλλά και για κάθε άλλο θέμα, μπορείτε να τις αναζητείτε στο academia.edu
Στο νησί Γιούρα των Βορείων Σποράδων, στο Σπήλαιο του Κύκλωπα, ο κ. Σάμψων ανακάλυψε πινακίδα με εγχάρακτα σύμβολα- γράμματα που θυμίζουν τα ελληνικά αλφαβητικά γράμματα Α, Υ, Δ.
Πρόκειται για σύμβολα γραφής και αποτελούν μια συνειδητή ενέργεια του κεραμέως αναφέρει ο κ. Σάμψων.
Η πινακίδα του σπηλαίου του Κύκλωπα της νήσου Γιούρα. Χρονολογείται ως του 5000 - 4500 π.Χ.
Συσχετίζεται με την ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού της Καστοριάς (5260 π.Χ.)
Το σπήλαιο του Κύκλωπα είχε κατοικηθεί από την 9η π.Χ.
χιλιετία. Η πινακίδα χρονολογείτα ιως της περιλοδου 5000 -4 500 π.Χ και
θεωρείται ότι σχετίζεται από τους αρχαιολόγους με την ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού της
Καστοριάς (5260 π.Χ.)
-Στο Ντικιλί Τας (κοντά στους Φιλίππους), βρέθηκε σφονδύλι της πέμπτης π.Χ. χιλιετίας ( νεώτερη νεολιθική), με πυκνά εγχάρακτα σχέδια που παραπέμπουν σε σύμβολα γραφής, διευθετημένα σε κυκλική διάταξη.
-Ο Steven Fisher (A History of Writing,σελίδα 23), αναφέρει ότι στην θέση Βίντσα κοντά στο Βελιγράδι και στην περιοχή Τόρντος της Ρουμανίας βρέθηκαν σύμβολα χαραγμένα σε κεραμικά που χρονολογούνται μεταξύ του 5300 και του 4300 π.Χ.. Βρέθηκαν 30 κύρια σύμβολα και 210 διαφορετικές μεταξύ τους παραλλαγές τους ή συνθέσεις τους. Μερικά από αυτά τα σύμβολα μας είναι αρκετά οικεία.
Σήμερα υπάρχουν στο Νόβι Σαντ της Σερβίας πολλές εκατοντάδες δείγματα αυτής της πρωτογραφής που προέρχονται από ποικίλες θέσεις των Βαλκανίων. Ο καθηγητής Αδαμάντιος Σάμψων έχει δηλώσει ότι αρκετά από αυτά μοιάζουν με αλφαβητικά και με γράμματα της γραμμικής Β και της γραμμικής Α. Η κεραμική του πολιτισμού της Βίντσα είχε φτάσει μέχρι το Διμηνιό της Μαγνησίας.
Ο
αρχαιολόγος Αδαμάντιος Σάμψων ανακάλυψε και στη Φτελιά της Μυκόνου
εγχάρακτα σύμβολα σε πηλό και ελαφρόπετρα πολλά από τα οποία είναι
σύνθετα. Κατέγραψε αρκετούς χαρακτήρες. Τα ευρήματα χρονολογούνται της
έκτης-πέμπτης χιλιετηρίδας π.Χ.
|
Αποτύπωση
των εγχάρακτων συμβόλων που βρέθηκαν
σε πηλό ή ελαφρόπετρα στην ανασκαφή της
Φτελιάς Μυκόνου. Η ομοιότητά τους με τα
πολυπληθή εγχάρακτα σύμβολα πάνω σε
κεραμικά και ειδώλια που έχουν βρεθείστην
βόρεια Βαλκανική την ίδια περίοδο (έκτη
- πέμπτη χιλιετία π.Χ.), μας οδηγεί να
δεχθούμε ότι πρόκειται για σύμβολα
κάποιου συστήματος επικοινωνίας αναφέρει
ο καθηγητής Αδ. Σάμψων. (Ιστορία των
Ελλήνων τόμος 1 Προϊστορικοί Χρόνοι.
Εκδόσεις ΔΟΜΗ )
-Στο Ντικιλί Τας (κοντά στους Φιλίππους), βρέθηκε σφονδύλι της πέμπτης π.Χ. χιλιετίας ( νεώτερη νεολιθική), με πυκνά εγχάρακτα σχέδια που παραπέμπουν σε σύμβολα γραφής, διευθετημένα σε κυκλική διάταξη.
Το σφονδύλι της πέμπτης π.Χ. χιλιετίας από το Ντικιλί Τας
-Ο Steven Fisher (A History of Writing,σελίδα 23), αναφέρει ότι στην θέση Βίντσα κοντά στο Βελιγράδι και στην περιοχή Τόρντος της Ρουμανίας βρέθηκαν σύμβολα χαραγμένα σε κεραμικά που χρονολογούνται μεταξύ του 5300 και του 4300 π.Χ.. Βρέθηκαν 30 κύρια σύμβολα και 210 διαφορετικές μεταξύ τους παραλλαγές τους ή συνθέσεις τους. Μερικά από αυτά τα σύμβολα μας είναι αρκετά οικεία.
Σήμερα υπάρχουν στο Νόβι Σαντ της Σερβίας πολλές εκατοντάδες δείγματα αυτής της πρωτογραφής που προέρχονται από ποικίλες θέσεις των Βαλκανίων. Ο καθηγητής Αδαμάντιος Σάμψων έχει δηλώσει ότι αρκετά από αυτά μοιάζουν με αλφαβητικά και με γράμματα της γραμμικής Β και της γραμμικής Α. Η κεραμική του πολιτισμού της Βίντσα είχε φτάσει μέχρι το Διμηνιό της Μαγνησίας.
 |
Μερικά
από τα χαρακτά σύμβολα που βρέθηκαν σε κεραμικά της Βίντσα που
χρονολογούνται μεταξύ του 5300 και του 4300 π.Χ.. (Steven Fisher: A
History of Writing)
Γραπτά σημεία που βρέθηκαν σε αντικείμενα του πολιτισμού της Βίντσα , όπως εμφανίζονται σε σχετικούς ιστότοπους. Υπάρχουν 20 περίπου διαφορετικά μεταξύ τους σχήματα παρόμοια με αλφαβητικά γράμματα.
-Στο σπήλαιο Mas d' Azil στη Γαλλία έχουν βρεθεί σε βότσαλα γραπτά τελετουργικά σύμβολα που χρονολογούνται ως ηλικίας μεγαλύτερης των 10000 ετών και λίγα από αυτά μοιάζουν με γράμματα σημερινά
-Στο σπήλαιο Mas d' Azil στη Γαλλία έχουν βρεθεί σε βότσαλα γραπτά τελετουργικά σύμβολα που χρονολογούνται ως ηλικίας μεγαλύτερης των 10000 ετών και λίγα από αυτά μοιάζουν με γράμματα σημερινά
 |
| Βότσαλα με γραπτά, ίσως λατρευτικά ή τελετουργικά σύμβολα, από το σπήλαιο Mas d' Azil στη Γαλλία χρονολογημένα ως ηλικίας 10 με 11 χιλιάδων ετών. (Παντελή Καρύκα: Ελληνική Γραφή. Από το περιοδικό Ελλήνων Ιστορία.)
-Ο Άγγλος αρχαιολόγος F. Petrie, επιφανέστατος αιγυπτιολόγος, είχε συντάξει κατάλογο από 300 σύμβολα που ανάγονται στην 5η χιλιετία π.Χ. που όπως έλεγε χρησιμοποιούντο κατά τη νεολιθική εποχή για εμπορικούς και λατρευτικούς σκοπούς. 34 από αυτά τα σύμβολα χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης και της Μεσογείου από διάφορες κοινότητες, και δε συμβόλιζαν απλούς ήχους αλλά ολόκληρες λέξεις. Ο F. Petrie είχε την άποψη ότι τα παραπάνω 34 σύμβολα έμοιαζαν πολύ με γράμματα μεταγενέστερων γραφών και ότι από αυτά τα 34 σύμβολα προήλθαν και γράμματα της γραμμικής Α και της γραμμικής Β και φοινικικά γράμματα και γράμματα του αλφαβήτου.2
Ωστόσο η αρχική εμφάνιση τέτοιων γραφημάτων είναι πολύ παλαιότερη. Ο Θεόδωρος Γιαννόπουλος αναφέρει στο βιβλίο του "Πόθεν και πότε οι 'Ελληνες;" ότι το μεγαλύτερο μέρος των συμβόλων των πρωτοϊστορικών και των ιστορικών γραφών δεν προέκυψε εκ του μηδενός αλλά από ένα ευρύ και προϋπάρχον θεματολόγιο συμβόλων και σχημάτων. Μερικά δείγματα υπάρχουν παραπάνω. Υπάρχουν όμως ακόμη παλαιότερα δείγματα. Χρονολογούνται στην ύστερη παλαιολιθική εποχή.
Επιλογή συμβόλων θρησκευτικών και τελετουργικών, από σπήλαιο της Μαγδαληναίας εποχής
(14000 - 8000 π.Χ. , νεότερη παλαιολιθική).Υπάρχουν 9 σχήματα παρόμοια με αλφαβητικά γράμματα.
Από το βιβλίο της Mary Settegast, Plato Prehistorian
|
ΙV.1. Αναφέρεται ακόμη ως ένδειξη για το ότι τα γράμματα των ελληνικών αλφαβήτων προήλθαν κυρίως από τα φοινικικά γράμματα, το ότι τα ονόματα των περισσοτέρων γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου είναι λέξεις που όπως λέγεται, δεν κλίνονται στα ελληνικά, δεν σημαίνουν τίποτε στα ελληνικά αλλά μοιάζουν ηχητικά με φοινικικές λέξεις που σημαίνουν βόδι, σπίτι, νερό, βραχίονας, κεφάλι, φίδι και άλλα, στα οποία υποτίθεται ότι παραπέμπουν τα ονόματα που αποδίδονται στα φοινικικά γράμματα. Και ακόμη ότι η σειρά αναφοράς των ελληνικών αλφαβητικών γραμμάτων είναι ίδια με τη σειρά αναφοράς των φοινικικών γραμμάτων που ήταν λέγεται, παλαιότερα. Σε σχέση όμως με τα ονόματα και τη σειρά των γραμμάτων θα πρέπει να γίνουν κάποιες παρατηρήσεις.
α) Η σειρά των γραμμάτων του αλφαβήτου καθορίστηκε σχεδόν εξ αρχής.
Σώζονται 8 πινακίδες της περιόδου 700-650 π.Χ που παρουσιάζουν τα γράμματα στην συγκεκριμένη σειρά. Έτσι αργότερα χρησιμοποιήθηκαν τα γράμματα και ως σύμβολα αριθμών
β) Σε όλες τις αλφαβητικές γραφές τα ονόματα των γραμμάτων δεν σημαίνουν τίποτε. Και είναι λάθος να λέγεται ότι θα ήταν εύλογο να δώσουν οι Έλληνες στα γράμματά τους ονόματα όπως αυτά που αναφέραμε παραπάνω.
Το να λέγεται για παράδειγμα το «Β» βόδι και το «Ν» νερό, ήταν κάτι που δεν θα ήταν δυνατό να γίνεται για τα γράμματα του αλφαβήτου. Τέτοια ονόματα παραπέμπουν σε πρωτόγονή και εικογραφικής προέλευσης γραφή.εικονογραφική γραφή.
Αντιθέτως, οι ελληνικές γραφές προέρχονται από εξέλιξη αφηρημένων συμβόλων αρχικά λατρευτικών. Η μορφή τους εξελίχθηκε με την επιδίωξη να αποτελέσουν σαφή σύμβολα των απλών γλωσσςικών ήχων της ελληνικής γλώσσας. Αρχικά ως απλοί γλωσσικοί ήχοι εθεωρούντο οι συλλαβές, οι συλλαβικοί ήχοι και τα γράμματα των ελληνικών γραφών συλλαβικούς ήχους συμβόλιζαν Η ανακάλυψη και δημιουργίοα του αλφαβήτου συνίσταται στην ανακάλυψη του σύνθετου χαρακτήρα των συλλαβικών ήχων και στην ανάλυση τους στους απλούς ήχους από τη συνεκφορά των οποίων δημιουργούνται. Ο συλλαβικός γλωσσικός ήχος που στην αλφαβητική γραβή τον συμβολίζουμε βα εθεωρείτο απλός και συμβολιζόταν με ένα γράμμα. Όταν έγινε αντιληπτό ότι σχηματιζεται με τη συνεκφορά δύο ανεξάρτητων ήχων που θεωρήθηκαν και είναι απλοί ήχοι, αποδόθηκε στον πρώτο από αυτούς τους ήχους το σύμβολο β και στον δεύτερο το σύμβολο α και ο συγκεκριμένος γλωσσικός ήχος εγράφη ως βα.
Θα ήταν δυνατόν να αποδοθούν σε τόσο αφηρημένες έννοιες ως ονοματα λέξεις που θα σήμαιναν ένοιες όπως οι έννοιες που επι χιλιετίες αποδίδονταν με ολόκληρες λέξεις; Με εικόνες θα γράφαμε; Φυσικά όχι.
Έτσι επιδιώχθηκε, να είναι τα ονόματα των ελληνικών γραμμάτων όσο το δυνατόν απλούστερες λέξεις, που δεν θα παραπέμπουν πουθενά αλλά μόνο στον ήχο που τα γράμματα παριστάνουν και σε κάποιες περιπτώσεις στον τρόπο που εκφέρονται (διάρκεια και δασύτητα ή ψιλότητα εκφοράς). Εξαίρεση αλλά δικαιολογημένη φαίνεται να αποτελεί το γράμμα άλφα για το οποίο θα επανέλθουμε.
Ακόμη οι Έλληνες φρόντισαν και επιδίωξαν επιπλέον, να είναι τα ονόματα των γραμμάτων λέξεις εύηχες και να είναι εύκολο να τις απαγγείλει κάποιος με συγκεκριμένη σειρά σαν να απαγγέλει ποίημα, γεγονός που διευκόλυνε την απομνημόνευσή τους. Τ
γ) Σε τέσσερα γράμματα τα ονόματα των γραμμάτων προσδιορίζουν τον ήχο τους και τη διάρκεια της εκφοράς ή την έλλειψη δασύτητας κατά την εκφορά (Ε-ΨΙΛΟΝ αρχικά ΈΙ, Υ-ΨΙΛΟΝ αρχικά Υ1, Ο-ΜΙΚΡΟΝ, Ω-ΜΕΓΑ). Οκτώ από τα ονόματα των γραμμάτων είναι μονοσύλλαβες λέξεις της απλούστερης δυνατής μορφής, οι οποίες προσδιορίζουν με τον πρώτο τους φθόγγο τον ήχο του γράμματος (ΜΙ, ΝΙ, ΞΙ, ΠΙ, ΡΟ, ΦΙ, ΧΙ, ΨΙ). Στα ονόματα ΒΗ-ΤΑ, ΖΗ-ΤΑ, Η-ΤΑ, ΘΗ-ΤΑ , το επίθημα –ΤΑ διευκολύνει τη δημιουργία ρίμας. Αν όλα τα γράμματα είχαν ονόματα με τη μορφή των οκτώ προηγούμενων, το σύνολο των ονομάτων των γραμμάτων δε θα έδινε «σωστό στίχο». Ας σημειωθεί ότι όλα τα ονόματα των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου, συμπεριλαμβανομένων των γράμμάτων ΕΨΙΛΟΝ, ΟΜΙΚΡΟΝ, ΥΨΙΛΟΝ και ΩΜΕΓΑ, χρησιμοποιούνται ως μη κλιτές λέξεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γράμματα όλων των μεταγενεστέρων αλφαβήτων
δ). Αντίθετα με ότι λέγεται, για τα φοινικικά γράμματα δεν ξέρουμε ούτε αν είχαν ποτέ ονόματα ούτε τα ονόματά τους αν πράγματι είχαν ονόματα, ούτε αν υπήρχε καθορισμένη σειρά αναφοράς τους. Τα σημερινά ονόματα των φοινικικών αναφέρονται από τον Powell ως υποθετικά (hypothetical). Άλλωστε θεωρήθηκε αυθαίρετα ότι υπήρχαν ονόματα των φοινικικών γραμμάτων και ότι τα ονόματα αυτά ήταν παρόμοια με τα μεταγενέστερα εβραϊκά ή αραβικά ονόματα.
Αυθαίρετα επίσης θεωρήθηκε ότι υπήρχε καθορισμένη σειρά αναφοράς των φοινικικών γραμμάτων και ότι αυτή η σειρά ήταν ίδια με την επίσης αυθαίρετα θεωρουμένη ως υπάρχουσα σειρά αναφοράς των εβραϊκών γραμμάτων. Ας σημειωθεί ότι τα εβραϊκά γράμματα λίγο μοιάζουν με τα ελληνικά. Όμως γνωρίζουμε τα ονόματα και τη σειρά των εβραϊκών γραμμάτων από Εβραίους ελληνιστές των ελληνιστικών χρόνων που ήξεραν και το ελληνικό αλφάβητο και τα ονόματα και τη σειρά αναφοράς των ελληνικών γραμμάτων.
Με αυτές τις επιδιώξεις οι Έλληνες διάλεξαν τα ονόματα των γραμμάτων του αλφαβήτου.
Ένα όνομα για κάθε φθόγγο, δηλαδή για κάθε απλό γλωσσικό ήχο και το ίδιο
όνομα για το γράμμα που τον παριστάνει.
Και ο πρώτος φθόγγος του κάθε ονόματος
ήταν ο φθόγγος ο ονοματιζόμενος με αυτό
το όνομα. Και φυσικά το πρώτο γράμμα
κάθε ονόματος ήταν το γράμμα το
ονοματιζόμενο με αυτό το όνομα.
(Τον ήχο εκφοράς ενός γράμματος όταν θέλω να τον διακρίνω από το γράμμα που τον παριστάνει , θα τον γράφω μέσα σε αγκύλη. Τον ήχο του γράμματος α για παράδειγμα, θα τον γράφω [α].)
γ) Σε τέσσερα γράμματα τα ονόματα των γραμμάτων προσδιορίζουν τον ήχο τους και τη διάρκεια της εκφοράς ή την έλλειψη δασύτητας κατά την εκφορά (Ε-ΨΙΛΟΝ αρχικά ΈΙ, Υ-ΨΙΛΟΝ αρχικά Υ1, Ο-ΜΙΚΡΟΝ, Ω-ΜΕΓΑ). Οκτώ από τα ονόματα των γραμμάτων είναι μονοσύλλαβες λέξεις της απλούστερης δυνατής μορφής, οι οποίες προσδιορίζουν με τον πρώτο τους φθόγγο τον ήχο του γράμματος (ΜΙ, ΝΙ, ΞΙ, ΠΙ, ΡΟ, ΦΙ, ΧΙ, ΨΙ). Στα ονόματα ΒΗ-ΤΑ, ΖΗ-ΤΑ, Η-ΤΑ, ΘΗ-ΤΑ , το επίθημα –ΤΑ διευκολύνει τη δημιουργία ρίμας. Αν όλα τα γράμματα είχαν ονόματα με τη μορφή των οκτώ προηγούμενων, το σύνολο των ονομάτων των γραμμάτων δε θα έδινε «σωστό στίχο». Ας σημειωθεί ότι όλα τα ονόματα των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου, συμπεριλαμβανομένων των γράμμάτων ΕΨΙΛΟΝ, ΟΜΙΚΡΟΝ, ΥΨΙΛΟΝ και ΩΜΕΓΑ, χρησιμοποιούνται ως μη κλιτές λέξεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γράμματα όλων των μεταγενεστέρων αλφαβήτων
δ). Αντίθετα με ότι λέγεται, για τα φοινικικά γράμματα δεν ξέρουμε ούτε αν είχαν ποτέ ονόματα ούτε τα ονόματά τους αν πράγματι είχαν ονόματα, ούτε αν υπήρχε καθορισμένη σειρά αναφοράς τους. Τα σημερινά ονόματα των φοινικικών αναφέρονται από τον Powell ως υποθετικά (hypothetical). Άλλωστε θεωρήθηκε αυθαίρετα ότι υπήρχαν ονόματα των φοινικικών γραμμάτων και ότι τα ονόματα αυτά ήταν παρόμοια με τα μεταγενέστερα εβραϊκά ή αραβικά ονόματα.
Αυθαίρετα επίσης θεωρήθηκε ότι υπήρχε καθορισμένη σειρά αναφοράς των φοινικικών γραμμάτων και ότι αυτή η σειρά ήταν ίδια με την επίσης αυθαίρετα θεωρουμένη ως υπάρχουσα σειρά αναφοράς των εβραϊκών γραμμάτων. Ας σημειωθεί ότι τα εβραϊκά γράμματα λίγο μοιάζουν με τα ελληνικά. Όμως γνωρίζουμε τα ονόματα και τη σειρά των εβραϊκών γραμμάτων από Εβραίους ελληνιστές των ελληνιστικών χρόνων που ήξεραν και το ελληνικό αλφάβητο και τα ονόματα και τη σειρά αναφοράς των ελληνικών γραμμάτων.
Η αρχαιότερη γνωστή αναφορά σημιτικών γραμμάτων με συγκεκριμένη σειρά είναι του 280 π.Χ.
Οι 72 ελληνιστές Εβραίοι μεταφράζοντας το 280 π.Χ. την Βίβλο στα ελληνικά, αρίθμησαν κάποιους ψαλμούς με τον ελληνικό τρόπο χρησιμοποιώντας εβραϊκά γράμματα.
Και γνωρίζουμε επίσης ότι
Aπό το 700 π.Χ. χρονολογούνται 8 πινακίδες που έχουν βρεθεί και αναγράφουν τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου με τη συγκεκριμένη σειρά.
Και τα ελληνικά γράμματα χρησιμοποιήθηκαν αρκετά νωρίς ως αριθμητικά σύμβολα γεγονός που επιβεβαιώνει ότι είχαν από παλιά καθορισμένη τη σειρά αναφοράς τους. Αυτό είναι γνωστό σε όλους για την κλασσική περίοδο. Αντιθέτως σημιτικά γράμματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά με συγκεκριμένη σειρά μόλις το 280π.Χ. Και ονόματα σημιτικών γραμμάτων δεν αναφέρονται πριν το 280 π.Χ.. Έτσι είναι παράλογο να υποτεθεί ότι η σειρά των ελληνικών γραμμάτων προήλθε από τη σειρά των εβραϊκών γραμμάτων. Είναι αντιθέτως εύλογο να θεωρηθεί ότι τα ονόματα και η υποτιθέμενη ως καθορισμένη σειρά των εβραϊκών γραμμάτων προέκυψαν από τα ονόματα και τη σειρά των ελληνικών γραμμάτων.
Περαιτέρω πρέπει να πούμε ότι οι Φοίνικες χρησιμοποιούσαν για αριθμούς άλλα σύμβολα από τα γράμματα της γραφής τους. Το να χρησιμοποιούνται τα γράμματα ως αριθμοί το υιοθέτησαν και οι Εβραίοι, όμως μετά τους Έλληνες.(Florian Cajiori: A History of Mathematical Notation, Dover 1993 τόμος 1 σελίδα 23). Επίσης τα πρώτα λεξικά στην ελληνική γλώσσα συντάχθηκαν και σε κάθε περίπτωση με τις σημιτικές προαλφαβητικές γραφές δεν ήταν δυνατό να συνταχθούν λεξικά
IV.2. Δεν υπάρχει στις σημιτικές γραφές, γράμμα που να έχει την ηχητική αξία οποιουδήποτε γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου αφού τα γράμματα τους παρίσταναν τους συυλλαβικούς ήχους της γλώσσας τους. Έτσι δεν υπάρχει στις σημιτικές γραφές γράμμα που διαβάζεται όπως διαβάζεται στα ελληνικά το γράμμα Α αφού στις σημιτικές γλώσσες δεν υπάρχουν φωνηεντικές συλλαβές. Και δεν υπάρχει γράμμα των σημιτικών γραφών που μοιάζει αρκετά με το ελληνικό Α.Υπάρχει όμως Κυπρομινωικό. Εμφανιζω και εδώ η σχετική εικόνα που είδαμε και παραπάνω
Περαιτέρω πρέπει να πούμε ότι οι Φοίνικες χρησιμοποιούσαν για αριθμούς άλλα σύμβολα από τα γράμματα της γραφής τους. Το να χρησιμοποιούνται τα γράμματα ως αριθμοί το υιοθέτησαν και οι Εβραίοι, όμως μετά τους Έλληνες.(Florian Cajiori: A History of Mathematical Notation, Dover 1993 τόμος 1 σελίδα 23). Επίσης τα πρώτα λεξικά στην ελληνική γλώσσα συντάχθηκαν και σε κάθε περίπτωση με τις σημιτικές προαλφαβητικές γραφές δεν ήταν δυνατό να συνταχθούν λεξικά
IV.2. Δεν υπάρχει στις σημιτικές γραφές, γράμμα που να έχει την ηχητική αξία οποιουδήποτε γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου αφού τα γράμματα τους παρίσταναν τους συυλλαβικούς ήχους της γλώσσας τους. Έτσι δεν υπάρχει στις σημιτικές γραφές γράμμα που διαβάζεται όπως διαβάζεται στα ελληνικά το γράμμα Α αφού στις σημιτικές γλώσσες δεν υπάρχουν φωνηεντικές συλλαβές. Και δεν υπάρχει γράμμα των σημιτικών γραφών που μοιάζει αρκετά με το ελληνικό Α.Υπάρχει όμως Κυπρομινωικό. Εμφανιζω και εδώ η σχετική εικόνα που είδαμε και παραπάνω
Κυπρoμινωική γραφή από το Ιδάλιο της Κύπρου.
Το πέμπτο από δεξια γράμμα της πρώτης σειράς και το τέταρτο από αριστερά γράμμα της δεύτερης σειράς είναι όμοια με το μεταγενέστερο ελληνικό Α.
[ Το φοινικικό Άλεφ δεν μοιάζει με το ελληνικό Α. Στην πινακίδα αναγνωρίζονται γράμματα όμοια με γνωστά γράμματα μεταγενέστερων αλφαβητικών γραφών. Βλέπετε γράμματα όμοια με τα Α, Ξ, Ο, Υ, Η, Ζ, Ι, Ε, Ν, Τ, Χ, r, μ, ν. Οι κυπρομινωικές γραφές προέρχονται από την ελληνική Γραμμική Α και είναι γραφές πολύ παλαιότερες από τη φοινικική γραφή με τα γνωστά φουνικικά γράμματα. Η πρώτη γραφή της φοινικικής πόλης Βύβλος διαμορφώθηκε στο σύνολο της υπό την επήρεια των κυπρομινωικών γραφών. Τα γράμματα και μόνο της δεύτερης γραφής της Βύβλου διαμορφώθηκαν υπό υην επήρεια των γραμμάτων της πρώτης γραφής της Βύβλου. Τα γράμματα της δεύτερης γραφής της Βύβλου αποτέλεσαν το πρότυπο των φοινικικών γραμμάτων που ξέρουμε και από αυτά προέκυψαν σχεδόν όλα τα γνωστά μέχι σήμερα γράμματα των σημιτικών γραφών. Ignace Gelb: "A study of writing" ]
Τώρα για το όνομα ΑΛΦΑ του γράμματος Α πρέπει να δεχθούμε ότι στο Α, (επειδή τοποθετήθηκε ως πρώτος φθόγγος και επομένως και ως πρώτο γράμμα του αλφαβήτου), δόθηκε ένα όνομα που εξαίρει τη σημασία αυτού του συστήματος γραφής.
Βεβαίως ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο φθόγγος Α τοποθετήθηκε
πρώτος στο ελληνικό αλφάβητο γιατί είναι ο απλούστερος γλωσσικός ήχος.
Απλά ανοίγεις το στόμα σου και τον εκφέρεις χωρίς να περιορίζεις το
άνοιγμα του στόματος και χωρίς άλλη διαμόρφωση των μερών του στόματος,
προσθέτει. Και αυτό δεν είναι λίγο. Υπάρχει όμως και άλλη άποψη.
Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς έχει τη γνώμη ότι το γράμμα και ο φθόγγος Α ονομάσθηκε άλφα και τοποθετήθηκε πρώτος στο αλφάβητο επειδή στην ελληνική γλώσσα αλφή σημαίνει τιμή, αξία και αλφαίνειν σημαίνει και επινοείν. Ας σημειωθεί ακόμη ότι περισσότερες από 20 λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας αρχίζουν με αλφ- .
Υπάρχει και τρίτη άποψη, η δική μου. Τη διαμόρφωσα συνθέτοντας τις απόψεις του Πλούταρχου και του Ρόμπερτ Γκρέιβς.
Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς έχει τη γνώμη ότι το γράμμα και ο φθόγγος Α ονομάσθηκε άλφα και τοποθετήθηκε πρώτος στο αλφάβητο επειδή στην ελληνική γλώσσα αλφή σημαίνει τιμή, αξία και αλφαίνειν σημαίνει και επινοείν. Ας σημειωθεί ακόμη ότι περισσότερες από 20 λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας αρχίζουν με αλφ- .
Υπάρχει και τρίτη άποψη, η δική μου. Τη διαμόρφωσα συνθέτοντας τις απόψεις του Πλούταρχου και του Ρόμπερτ Γκρέιβς.
Ο φθόγγος Α τοποθετήθηκε πρώτος στο αλφάβητο γιατί ήταν ο απλούστερος γλωσσικός ήχος και ανακαλύφθηκε πρώτος. Και ονομάστηκε άλφα επειδή η λέξη άλφα είναι απλή και παραπέμπει στο αλφαίνειν που σημαίνει επινοείν και στο αλφή που σημαίνει αξία, τιμή. (Θυμηθείτε τα τιμαλφή, δηλαδή τα πολύτιμα)
Όμως για την προέλευση του ελληνικού ονόματος του γράμματος Α πολλοί κατέφευγαν στη σημιτική λέξη άλεφ, Και αυτό, παρά το ό,τι υπάρχουν περισσότερες από 20 αρχαίες ελληνικές λέξεις που αρχίζουν από αλφ, όπως και πιο πάνω αναφέρεται. Γιατί το έκαναν αυτό οι Σημίτες είναι κατανοητό. Το ό,τι όμως το ίδιο έκαναν και Έλληνες κατά τεκμήριο ενημερωμένοι επί τέτοιων θεμάτων, είναι για μένα ακατανόητο.
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Το όνομα Ύψιλον είναι βυζαντινό. Το παλαιότερο όνομα ήταν Υ, ουσιαστικά απλή αναφορά του ήχου. Στο γαλλικό αλφάβητο το Υ ονομάζεται Υ - γκρεκ.
2. Μηνά Τσικριτσή: Γραμμική Α Συμβολή στην Κατανόηση μιας Αιγαιακής Γραφής 2001. Ο Μηνάς Τσικριτσής παραπέμπει για την πληροφορία αυτή στην εγκυκλοπαίδεια Britannica τόμος I σελίδα 680.
3.Τα γράμματα που ανακαλύφθηκαν στη Μήλο από δύο τουλάχιστον Έλληνες αρχαιολόγους
Και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου έγινε το ίδιο. Το ελληνικό αλφάβητο το υιοθέτησαν οι Ετρούσκοι της Ετρουρίας και της Καμπανίας καθώς και οι Λατίνοι, μέσω Ευβοέων αποίκων προερχομένων από την Κύμη και τη Χαλκίδα. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο και ανασκαφέα Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη, η αρχαία Κύμη είναι πιθανώς η πατρίδα του λατινικού αλφαβήτου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα γράφει, ότι το ιδιότυπο «χαλκιδικό» αλφάβητο της Κύμης, στο οποίο το Σ γραφόταν ως C, το Δ ως D, το Ξ ως Χ, το Ρ ως R και το Υ ως U, εξήχθη από τους Ευβοείς αποίκους στην Ιταλία, για να αποτελέσει αργότερα το λατινικό αλφάβητο. Η αποικία της Κύμης στην Ιταλία, Κύμη ονομαζόταν. Ήταν απέναντι και σε μικρή απόσταση από τις Πιθηκούσες και κοντά στο Λάτιο. Στο Λάτιο έχει βρεθεί η αρχαιότερη γνωστή ελληνική αλφαβητική επιγραφή. Από το ελληνικό αλφάβητο προήλθαν μέσω της ίδιας οδού το οσκικό και το ουμβρικό αλφάβητο. Το ελληνικό αλφάβητο διαδόθηκε και στη Σικελία.
Στη Φρυγία υπάρχουν από τον 8ο αιώνα επιγραφές ενός αλφαβήτου που παράγεται από το ελληνικό. Υπάρχουν επίσης από τον 7ο αιώνα επιγραφές της Καρικής και της Λυδικής γλώσσας γραμμένες με ημιελληνικά αλφάβητα. Ανάλογη είναι και η περίπτωση του Θρακικού αλφαβήτου. Υπάρχει ακόμη τρίγλωσση επιγραφή στα ελληνικά, στη γλώσσα της Λυκίας και στην αραμαϊκή γλώσσα.
Το ελληνικό αλφάβητο διαδόθηκε και προς την Αίγυπτο, και έγινε το κυρίαρχο σύστημα γραφής στον ελληνιστικό κόσμο. Το λατινικό αλφάβητο που προήλθε από το ελληνικό αποτέλεσε το σύστημα γραφής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Υπό την επήρεια της αλφαβητικής γραφής υιοθετήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά στις σημιτικές γραφές διακριτικά σημεία που επισυναπτόμενα στα γράμματά τους, προσδιόριζαν με ακρίβεια ποια συλλαβή διαβαζόταν με κάθε γράμμα. Το ίδιο έγινε και με την ινδική και την αιθιοπική γραφή.
Σε μεταγενέστερους χρόνους όλες οι χώρες, της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ωκεανίας, οι περισσότερες χώρες της Αφρικής, η Γεωργία, η Αρμενία, η Ινδονησία και μετά το 1922 η Τουρκία, υιοθέτησαν γραφές που ουσιαστικά αποτελούν προσαρμογή του ελληνικού αλφαβήτου στη γλώσσα τους.
Για γράμματα χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται στις ορθόδοξες σλαβικές χώρες οι κυριλλικοί χαρακτήρες, και σε όλες σχεδόν τις άλλες χώρες, πλην της Ελλάδας και της Κύπρου, οι λατινικοί χαρακτήρες2 . Οι κυριλλικοί χαρακτήρες «επινοήθηκαν» κατά τον 9ο μ.Χ. αιώνα από τον Κωνσταντίνο (Κύριλλο) πολύγλωσσο ιερωμένο και λόγιο γεννημένο στη Θεσσαλονίκη για τη δημιουργία σλαβικής αλφαβητικής γραφής και για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στις σλαβικές γλώσσες. Θυμίζουν αρκετά, επιμέρους ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες.
Ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος), και ο αδελφός του Μεθόδιος είναι εκείνοι που ξεκίνησαν και προώθησαν συστηματικά το έργο του εκχριστιανισμού των Σλάβων. Οι Σλάβοι δεν είχαν μέχρι τον 9ο μ.Χ. αιώνα δική τους γραφή.
Ο Roger Woodard γράφει ότι "πριν την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν η επιρροή του ρωσικού πολιτισμού ήταν μεγάλη, η ρωσική παραλλαγή του κυριλλικού αλφαβήτου είχε υιοθετηθεί για την καταγραφή αρκετών μη σλαβικών, ακόμη και μη ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, συμπεριλαμανομένων της Κουρδικής, της Τσετσενικής, της Μογγολικής, της Γιουίτ (γλώσσα των Εσκιμώων) και άλλων". (Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard : "Οι γλώσσες του Κόσμου", Σαββάλας 2003).
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Francisco R. Adrados: Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας 1999.
2. Οι 38 χαρακτήρες (τα γράμματα) του αρμενιακού αλφαβήτου, `δημιουργήθηκαν από τον επίσκοπο Μεσρόπ Μαστότς περί το 400 μ.Χ.. Με τη χρήση τους επιτεύχθηκε έξοχη προσαρμογή της αλφαβητικής γραφής στη φωνολογία της γλώσσας των Αρμενίων.(Εγκυκλοπαίδεια "Παπυρος Λαρούς Μπριτάννικα"). Η μορφή αυτών των γραμμάτων δείχνει επιρροή της ρωμαϊκής γραφής. Περισσότερα στο άρθρο της en.wikipedia Mesrop_Mashtots και στο άρθρο Άγιος Μεσρόπ Μαστότς της Βικιπαιδεια.
Το σημερινό Γεωργιανό αλφάβητο το ονομζόμενο Μεχντρουλί περιλαμβάνει 40 γράμματα από τα οποία τα 6 παριστάνουν φωνηεντικούς φθόγγους και 7 από τα υπόλοιπα λίγο χρησιμοποιούνται. Σήμερα, υπάρχει παράδοση που το αποδίδει επίσης στον Μεσρόπ και άλλη παράδοση που το αποδίδει στον πρώτο Γεωργιανό βασιλιά τον Π' Αρναβαζ. Είτε η μία εκδοχή είτε η άλλη είτε κάποια τρίτη ανταποκρίνεται στην αλήθεια, είναι βέβαιο ότι έχει επιτευχθεί καλή προσαρμογή του αλφαβήτου στη φωνολογία της Γεωργιανής γλώσσας.
Για την Κορεατική αλφαβητική γραφή δείτε παρακάτω την παράγραφο "Οι αλφαβητικές γραφές σήμερα"
Αναφέρεται ότι η αλφαβητική γραφή είναι πρακτικά αδύνατο να αντικαταστήσει την κινεζική γραφή εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού ομόηχων μονοσύλλαβων λέξεων που περιλαμβάνονται στις κινεζικές γλώσσες. Δεν αναφέρεται ο αριθμός ή το ποσοστό των λέξεων για τις οποίες υπάρχει ομόηχη λέξη με άλλη έννοια. Αν το φαινόμενο έχει μεγάλη έκταση τότε μια γραφή που θα βασίζεται στην απεικόνιση αποκλειστικά του ήχου και όχι της έννοιας των λέξεων θα μπορούσε να δυσκολέψει την κατανόηση ενός γραπτού κειμένου και αυτό είναι προφανές. Το βασικό όμως πρόβλημα που αναστέλλει την υλοποίηση ενδεχόμενων σκέψεων για την υιοθέτηση φωνητικού συστήματος γραφής και συγκεκριμένα του αλφαβήτου, είναι πρόβλημα πολιτικό με την ευρύτερη έννοια το όρου. Μια πτυχή του προβλήματος είναι ότι ένας λαός δεν είναι καθόλου εύκολο να εγκαταλείψει ένα σύστημα γραφής που αυτός ο ίδιος λαός ανέπτυξε σε κάποια προγενέστερη φάση της ιστορίας του. Υπάρχουν και άλλα σχετικά παραδείγματα, υπάρχει όμως και άλλη πτυχή του προβλήματος.
Στην Britannica (άρθρο Language ) αναγράφεται ότι τα σύμβολα της κινεζικής γραφής παριστάνουν λέξεις ως έννοιες και όχι ως ήχους, και οι Κινέζοι του βορρά και οι Κινέζοι του νότου χρησιμοποιούν τα ίδια σύμβολα για τις ίδιες έννοιες και μπορούν να επικοινωνήσουν γραπτώς χωρίς κανένα πρόβλημα παρά το ότι οι Κινέζοι του βορρά που μιλούν την μανδαρίνικη κινεζική δεν μπορούν να επικοινωνήσουν προφορικά με τους ομιλητές της καντονέζικης κινεζικής που χρησιμοποιείται στο νότο. Είναι κάτι ανάλογο με το ό,τι συμβαίνει με τα σημασιογραφικά σύμβολα των αριθμών 0, 1, 2, 3, κλπ. Κατανοούνται παντού κατά τον ίδιο τρόπο, διαβάζονται όμως σε κάθε χώρα διαφορετικά Το ότι οι Κινέζοι γράφουν ακριβώς τα ίδια όταν εννοούν τα ίδια, ανεξάρτητα από το ποια κινεζική γλώσσα μιλούν, συμβάλει στην τόνωση του αισθήματος ενότητας μεταξύ των κατοίκων της τεράστιας αυτής χώρας. Η αλφαβητική γραφή θα κατέγραφε τους γλωσσικούς ήχους και οι υπάρχουσες γλωσσικές διαφορές θα γινόταν και διαφορές γραπτών κειμένων. Οι Κινέζοι διαφορετικών περιοχών δε θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους ούτε γραπτά, γεγονός που θα εξασθενούσε την αίσθηση ενότητας ανάμεσα στους κατοίκους του βορρά και τους κατοίκους το νότου. Γραφές που απεικονίζουν τους ήχους της γλώσσας, όπως οι αλφαβητικές, δεν είναι δυνατόν να δώσουν ενοποιημένη γραφή για δύο ουσιαστικά διαφορετικές γλώσσες.
Το 1958 χρησιμοποιήθηκε στην Κίνα ένα σύστημα μεταγραφής της κινεζικής με λατινικούς χαρακτήρες, όχι για να αντικαταστήσει τη χρησιμοποιούμενη δύσκολη στη γραφή και στην ανάγνωση λογογραφική κινεζική γραφή αλλά για την καταγραφή σε λεξικά του ήχου ενός πολύ μεγάλου αριθμού συμβόλων γραφής (λεξιγραμμάτων). Η κινεζική γραφή δεν δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας «αλφαβητικών» λεξικών(1).
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Η εξακολούθηση χρησιμοποίησης στην Κίνα μιας ελάχιστα αποδοτικής, ακατάλληλης και ξεπερασμένης εδώ και χιλιετίες τεχνολογίας γραφής, είχε και πιστεύω ότι θα έχει και στο μέλλον σοβαρές πολιτισμικές και οικονομικές (με την ευρύτερη έννοια του όρου) συνέπειες. Πιστεύω ότι η κινεζική κοινωνία δεν θα μπορέσει να μετατραπεί σε εγγράμματη στο βαθμό που αυτό συμβαίνει στη δύση και ότι η Κίνα δεν θα μπορέσει να γίνει ηγέτις χώρα την οποία άλλες χώρες θα προσπαθούν να τη μιμηθούν.
Οι αλφαβητικές γραφές σήμερα
Υπάρχουν οι εξής τύποι αλφαβήτων σε χρήση.
Τύπος 1 :
Το ελληνικό, το λατινικό, το ιταλικό, το ισπανικό, το αγγλικό, το γαλλικό, τα σλαβικά, το ουγγρικό, το τουρκικό, το ινδονησιακό και άλλα. Τα φωνήεντα και τα σύμφωνα δηλώνονται πάντοτε και με τον ίδιο τρόπο (ίδιου μεγέθους χαρακτήρες σε γραμμή). Αυτός ο τύπος αλφαβήτου χαρακτηρίζεται ως αλφάβητο με την ακριβή έννοια του όρου.
Οι σημερινές αλφαβητικές γραφές αυτού του τύπου αποτελούν ουσιαστικά προσαρμογές του ελληνικού αλφαβήτου στις γλώσσες των ευρωπαϊκών χωρών. Τα αλφάβητα αυτού του τύπου των ορθόδοξων σλαβικών χωρών γράφονται με κυριλλικούς χαρακτήρες, το ελληνικό αλφάβητο με ελληνικούς χαρακτήρες και όλα τα υπόλοιπα εκτός του γεωργιανού και του αρμενικού, με λατινικούς. Το γεωργιανό και το αρμενιακό έχουν δικά τους σύμβολα.
Κατά τα λοιπά όλα διαφέρουν από την αρχική ελληνική αλφαβητική γραφή μόνο κατά τη χρήση μικρών γραμμάτων και τη χρήση σημείων στίξης.
Σημεία στίξης είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται πριν από το 500 π.Χ., εισήχθησαν όμως συστηματικά από τον Αριστοφάνη τον Βυζάντιο πριν το 200 π.Χ. μαζί με τα σημεία τόνων και πνευμάτων. Η σημερινή μορφή των χαρακτήρων και της γραφής διαμορφώθηκε από Ιταλούς και Γάλλους τεχνικούς εκτυπώσεων κατά τους αναγεννησιακούς χρόνους. Τα μικρά γράμματα εισήχθησαν σε λατινικούς χαρακτήρες μετά το 300 μ.Χ. και σε ελληνικούς χαρακτήρες μετά το 700 μ.Χ..
Τύπος 2 :
Το αραμαϊκό, το εβραϊκό, το αραβικό, κ.ο.κ. Στις σημερινές σημιτικές γραφές υπό την επήρεια της (ελληνικής) αλφαβητικής γραφής έχουν υιοθετηθεί και χρησιμοποιούνται συστηματικά διακριτικά σημεία που επισυναπτόμενα στα γράμματά τους, προσδιορίζουνν με ακρίβεια ποια συλλαβή διαβαζόταν με κάθε γράμμα. Το σύνολο το γράμματος και του διακριτικού ενέχει θέση συλλαβικού συμβόλου. Το διακριτικό δεν μπορεί να αλλάξει θέση για να μετατραπεί η συλλαβή [να] για παράδειγμα στη συλλαβή [αν]. Δεν μπορεί επίσης να γραφεί σε αυτές τις γραφές συλλαβή που αποτελείται μόνο από ένα φωνήεν. Η προσθήκη των διακριτικών δυσκόλεψε και την διά της χειρός γραφή και τη γραφή με πληκτρολόγιο και τις εκτυπώσεις. Στην εβραϊκή γραφή δεν χρησιμοποιούνται πάντοτε.
Τύπος 3 :
Το ινδικό και το αιθιοπικό. Έχουν προέλθει από τις σημιτικές γραφές. Ήταν συλλαβικές γραφές. Διαμορφώθηκαν όμως τελικά υπό την επήρεια της ελληνικής αλφαβητικής γραφής και έτσι διαμορφωμένες αναγνωρίζονται ως γραφές αλφαβητικές υπό τη διευρημένη έννοια του όρου. Τα φωνήεντα δηλώνονται πάντοτε. Αυτό γίνεται με κατάλληλη διαμόρφωση των γραμμάτων. Η μορφή των νέων γραμμάτων δεν δυσκολεύει τη γραφή. Κατά τα λοιπά ισχύουν όσα αναφέρουμε και για τις γραφές του τύπου (2). Δείτε σχετικά την εικόνα που ακολουθεί.
Οι τύποι (2) και (3) χαρακτηρίζονται ως αλφαβητικές γραφές με τη διευρυμένη έννοια του όρου ή ως impure abjads οι σημιτικές γραφές και ως abugidas η ινδική και η αιθιοπική γραφή.
Το αλφάβητο αυτό καθιερώθηκε κατά τον εικοστό αιώνα ως εθνικό σύστημα γραφής στην Κορέα. Στην Βόρεια Κορέα αποτελεί το μοναδικό σύστημα γραφής που χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση, στη διοίκηση και στον τύπο και ονομάζεται "κορεατική γραφή"( Cosengul ). Στη Νότια Κορέα υπάρχει περιορισμένη χρήση λεξιγραμμάτων της παλαιάς λογογραφικής (σημασιογραφικής) γραφής, που ήταν κινεζικής προέλευσης.
Στο Hangul εκτός του ήχου των φθόγγων εικονίζεται με ειδικό τρόπο και ο τρόπος εκφοράς τους (τα χείλη μαζί, η γλώσσα αγγίζει τον ουρανίσκο κλπ). Έτσι καθίσταται ευκολότερη ίσως η ανάγνωση αλλά γίνεται λιγότερο απλή η γραφή.
Στη μορφή του Hangul επέδρασε η γνώση των ινδικών γραφών αλλά και η γνώση της αλφαβητικής γραφής με την ακριβή ένοια του όρου. Το Hangul έχει ωστόσο χαρακτηρισθεί από τον Sampson ως ένα από τα μεγάλα πνευματικά επιτεύγματα του ανθρώπου. Ο χρόνος θα δείξει αν μπορεί να επηρεάσει τη γραφή των γλωσσών γειτονικών χωρών. .Όπως και να έχει, η δημιουργία και η υιοθέτηση νέου αλφάβητου για τη γραφή της κορεατικής γλώσσας δείχνει λαό που φιλοδοξεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στον κόσμο.
Ιωάννης Κουμερτάς (Περιηγητής)
24.Lucio Russo: Η Λησμονημένη Επανάσταση, Αθήνα 2006 ΔΙΑΥΛΟΣ
25.Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου: Αρχαίοι Έλληνες Ιατροί, Αθήνα 1998 ΙΑΣΩ
Eric A. Havelock, Βρεταννός κλασσικιστής. Υπήρξε καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τορόντο, υπεύθυνος κλασσικών σπουδών στα πανεπιστήμια του Harvard και του Yale, συγγραφέας των έργων «The Greek Concept of Justice», «The Literate Revolution in Greece and its Cultural Consequences», «The Mouses Learn to Write», «The Origins of the Western Literacy». Πέθανε το 1988.
Marshall McLuhan, (1911 –1980) Καναδός επιμορφωτής, φιλόσοφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, και θεωρητικός - βασικός δημιουργός της θεωρίας των επικοινωνιών. Μεταξύ των έργων του το «The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man» και το «The Medium is the Massage»
Bertrand Russell. Ιδρυτής και ψυχή του πολιτικού κινήματος "Φίλοι του Αφοπλισμού από Πυρηνικά Όπλα", φιλόσοφος και εκ των κορυφαίων μαθηματικών του εικοστού αιώνα. Μεταξύ των έργων του το «The History of Western Philosophy».
Ignace J. Gelb, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Ινστιτούτο Μελετών Ανατολής, Τμήματα Γλωσσολογίας και Γλωσσών Εγγύς Ανατολής και συγγραφέας του έργου «A Study of Writing».
Ήταν ο συντάκτης του άρθρου Writing στην εγκυκλοπαίδεια Britannica. Μετά το θάνατό του (1985) η σύνταξη του άρθρου ανατέθηκε αρχικά στον David Diringer και στη συνέχεια στον David R. Olson. Το άρθρο Γραφή στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα αποτελεί μετάφραση του δικού του άρθρου Writing στην Britannica.
David Diringer, Αναγνώστης σημιτικών επιγραφών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ 1966–68, θεμελιωτής και διευθυντής του Μουσείου Αλφαβήτου του Τελ-Αβίβ στο Ισραήλ, συγγραφέας του έργου «The alphabet: A Key to the History of Mankind » και εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet της Britannica.
David R. Olson, Καθηγητής στο Ontario Institute for Studies in Education, Toronto. Συγγραφέας του «The World on Paper: The Conceptual and Cognitive Implications of Writing and Reading».
Εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet και συντάκτης τoy άρθρου Chinese Writing και του σημερινού άρθρου Writing της Britannica. (2019)
Barry B. Powell, επίτιμος καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, και συγγραφέας των έργων «Homer and the Origin of the Greek Alphabet», «Writing: Theory and History of the Technology of Civilization», «Classical Myth».
Roger Woodard, Καθηγητής Κλασσικής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Μπούφαλο (Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης). Είναι συγγραφέας του «Greek Writing from Knossos to Homer» και συγγραφέας του κεφαλαίου «Συστήματα Γραφής» του συλλογικού έργου των
Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard, «Οι γλώσσες του Κόσμου»
Robert Henry Robins, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Συγγραφέας του «General Linguistics» και συντάκτης του άρθρου Language της Britannica.
Geoffrey Sampson, Βρεταννός γλωσσολόγος, συγγραφέας των έργων «Writing Systems» και «Corpus Linguistics»
Henriette Walter, Επίτιμος Καθηγήτρια της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Άνω Βρετάνης (Γαλλία) και συγγραφέας των έργων «Η Περιπέτεια των Γλωσσών της Δύσης» και «De la musaraigne etrusque a la baleine bleue».
Francisco Adrados, επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης και μέλος της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας. Είναι ειδικός σε θέματα ελληνικής γλώσσας και σε θέματα ινδοευρωπαϊκής και γενικής γλωσσολογίας. Μεταξύ των πολυάριθμων βιβλίων του και δημοσιεύσεών του περιλαμβάνεται και το «Hιstoria de la Lengua Griega»
Αδαμάντιος
Σάμψων, αρχαιολόγος ερευνητής, καθηγητής της προϊστορικής αρχαιολογίας
στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Μεταξύ των πολυάριθμων δημοσιεύσεών του
τα έργα του "Προϊστορία του Αγαίου" και "Προϊστορική αρχαιολογία ανά τη
Μεσόγειο"
Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος, δρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ruprecht-Karl της Χαϊδελβέργης, συγγραφέας του "Πόθεν και πότε οι Έλληνες;" (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2013).
Η διάδοση του αλφαβήτου
Ο αλφαβητικός τρόπος γραφής πρέπει να έγινε δεκτός με ενθουσιασμό και απόκτησε τελικά οικουμενική διάσταση. Πολυάριθμες ελληνικές επιγραφές εμφανίστηκαν αρκετά νωρίς σε όλη τη Μεσόγειο. Ακόμη άλλοι λαοί έγραψαν στα ελληνικά και άλλοι δανείζονταν το ελληνικό αλφάβητο με κάποιες αλλαγές για να γράψουν τις δικές τους γλώσσες, διατηρώντας βασικά την ελληνική σύνταξη. Στο σημείο της ευρωπαϊκής Μεσογείου που εξελληνίσθηκε λιγότερο και απέχει περισσότερο από την Ελλάδα, δηλαδή στην Ιβηρική χερσόνησο, συναντάμε στις Αμπούριες (αρχαίο Εμπορείον) και στα περίχωρά τους γύρω στο 500 π.Χ., επιστολές και εμπορικά έγγραφα σε πλάκες μολύβδου ή σε τερακότα καθώς και ιδιωτικές επιγραφές σε πήλινα δοχεία. Και δεν είναι μόνο αυτό. Γράφονταν ιβηρικές επιγραφές με ελληνική γραφή, και το ίδιο γινόταν με κελτικές επιγραφές στη Γαλλία. Τελικά οι Έλληνες έδωσαν το αλφάβητο στην Ισπανία, μια περιοχή με προγενέστερη και κυρίαρχη τη φοινικική παρουσία 1.Και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου έγινε το ίδιο. Το ελληνικό αλφάβητο το υιοθέτησαν οι Ετρούσκοι της Ετρουρίας και της Καμπανίας καθώς και οι Λατίνοι, μέσω Ευβοέων αποίκων προερχομένων από την Κύμη και τη Χαλκίδα. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο και ανασκαφέα Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη, η αρχαία Κύμη είναι πιθανώς η πατρίδα του λατινικού αλφαβήτου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα γράφει, ότι το ιδιότυπο «χαλκιδικό» αλφάβητο της Κύμης, στο οποίο το Σ γραφόταν ως C, το Δ ως D, το Ξ ως Χ, το Ρ ως R και το Υ ως U, εξήχθη από τους Ευβοείς αποίκους στην Ιταλία, για να αποτελέσει αργότερα το λατινικό αλφάβητο. Η αποικία της Κύμης στην Ιταλία, Κύμη ονομαζόταν. Ήταν απέναντι και σε μικρή απόσταση από τις Πιθηκούσες και κοντά στο Λάτιο. Στο Λάτιο έχει βρεθεί η αρχαιότερη γνωστή ελληνική αλφαβητική επιγραφή. Από το ελληνικό αλφάβητο προήλθαν μέσω της ίδιας οδού το οσκικό και το ουμβρικό αλφάβητο. Το ελληνικό αλφάβητο διαδόθηκε και στη Σικελία.
Στη Φρυγία υπάρχουν από τον 8ο αιώνα επιγραφές ενός αλφαβήτου που παράγεται από το ελληνικό. Υπάρχουν επίσης από τον 7ο αιώνα επιγραφές της Καρικής και της Λυδικής γλώσσας γραμμένες με ημιελληνικά αλφάβητα. Ανάλογη είναι και η περίπτωση του Θρακικού αλφαβήτου. Υπάρχει ακόμη τρίγλωσση επιγραφή στα ελληνικά, στη γλώσσα της Λυκίας και στην αραμαϊκή γλώσσα.
Το ελληνικό αλφάβητο διαδόθηκε και προς την Αίγυπτο, και έγινε το κυρίαρχο σύστημα γραφής στον ελληνιστικό κόσμο. Το λατινικό αλφάβητο που προήλθε από το ελληνικό αποτέλεσε το σύστημα γραφής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Υπό την επήρεια της αλφαβητικής γραφής υιοθετήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά στις σημιτικές γραφές διακριτικά σημεία που επισυναπτόμενα στα γράμματά τους, προσδιόριζαν με ακρίβεια ποια συλλαβή διαβαζόταν με κάθε γράμμα. Το ίδιο έγινε και με την ινδική και την αιθιοπική γραφή.
Σε μεταγενέστερους χρόνους όλες οι χώρες, της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ωκεανίας, οι περισσότερες χώρες της Αφρικής, η Γεωργία, η Αρμενία, η Ινδονησία και μετά το 1922 η Τουρκία, υιοθέτησαν γραφές που ουσιαστικά αποτελούν προσαρμογή του ελληνικού αλφαβήτου στη γλώσσα τους.
Για γράμματα χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται στις ορθόδοξες σλαβικές χώρες οι κυριλλικοί χαρακτήρες, και σε όλες σχεδόν τις άλλες χώρες, πλην της Ελλάδας και της Κύπρου, οι λατινικοί χαρακτήρες2 . Οι κυριλλικοί χαρακτήρες «επινοήθηκαν» κατά τον 9ο μ.Χ. αιώνα από τον Κωνσταντίνο (Κύριλλο) πολύγλωσσο ιερωμένο και λόγιο γεννημένο στη Θεσσαλονίκη για τη δημιουργία σλαβικής αλφαβητικής γραφής και για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στις σλαβικές γλώσσες. Θυμίζουν αρκετά, επιμέρους ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες.
Ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος), και ο αδελφός του Μεθόδιος είναι εκείνοι που ξεκίνησαν και προώθησαν συστηματικά το έργο του εκχριστιανισμού των Σλάβων. Οι Σλάβοι δεν είχαν μέχρι τον 9ο μ.Χ. αιώνα δική τους γραφή.
Ο Roger Woodard γράφει ότι "πριν την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν η επιρροή του ρωσικού πολιτισμού ήταν μεγάλη, η ρωσική παραλλαγή του κυριλλικού αλφαβήτου είχε υιοθετηθεί για την καταγραφή αρκετών μη σλαβικών, ακόμη και μη ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, συμπεριλαμανομένων της Κουρδικής, της Τσετσενικής, της Μογγολικής, της Γιουίτ (γλώσσα των Εσκιμώων) και άλλων". (Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard : "Οι γλώσσες του Κόσμου", Σαββάλας 2003).
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Francisco R. Adrados: Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας 1999.
2. Οι 38 χαρακτήρες (τα γράμματα) του αρμενιακού αλφαβήτου, `δημιουργήθηκαν από τον επίσκοπο Μεσρόπ Μαστότς περί το 400 μ.Χ.. Με τη χρήση τους επιτεύχθηκε έξοχη προσαρμογή της αλφαβητικής γραφής στη φωνολογία της γλώσσας των Αρμενίων.(Εγκυκλοπαίδεια "Παπυρος Λαρούς Μπριτάννικα"). Η μορφή αυτών των γραμμάτων δείχνει επιρροή της ρωμαϊκής γραφής. Περισσότερα στο άρθρο της en.wikipedia Mesrop_Mashtots και στο άρθρο Άγιος Μεσρόπ Μαστότς της Βικιπαιδεια.
Το σημερινό Γεωργιανό αλφάβητο το ονομζόμενο Μεχντρουλί περιλαμβάνει 40 γράμματα από τα οποία τα 6 παριστάνουν φωνηεντικούς φθόγγους και 7 από τα υπόλοιπα λίγο χρησιμοποιούνται. Σήμερα, υπάρχει παράδοση που το αποδίδει επίσης στον Μεσρόπ και άλλη παράδοση που το αποδίδει στον πρώτο Γεωργιανό βασιλιά τον Π' Αρναβαζ. Είτε η μία εκδοχή είτε η άλλη είτε κάποια τρίτη ανταποκρίνεται στην αλήθεια, είναι βέβαιο ότι έχει επιτευχθεί καλή προσαρμογή του αλφαβήτου στη φωνολογία της Γεωργιανής γλώσσας.
Για την Κορεατική αλφαβητική γραφή δείτε παρακάτω την παράγραφο "Οι αλφαβητικές γραφές σήμερα"
Οι δυσκολίες υιοθέτησης του αλφαβήτου για τη γραφή των κινεζικών γλωσσών
Η
κινέζική γραφή υπάρχει ως ολοκλρωμένο
σύστημα γραφής από τις αρχές της δεύτερης
προ Χριστού χιλιετίας και αν και έχει
αλλάξει παραπολύ, διατηρεί τα ιδιαίτερα
γνωρίσματά της έως σήμερα. Ουσιαστικά
μόνο η εικόνα των κιναζικών γραπτών
έχει αλλλάξει. Πρωτοεεμφνίστηκε με
κείμενα γραμμένα σε οστά, σε όστρακα
χελωνών, σε μπρούτζινα βάζα, σε όπλα, σε
ποτήρια. Τα γρόμματα ήταν χαρακτηριστικά
εικονογραφικά αλλά με την πάροδο του
χρόνου οι εκόνες τους τυποποιήθηκαν.
Τα γράμματα έγιναν περισσότερο γραμμικά
και συμβολικά και λιγότερο ζωγραφιές.
Οι διαφορές τους έγιναν σαφέστερες και
εμφανέστερες και ο αριθμός τους αυξήθηκε.
Λίγο ή καθόλου θυμίζουν τα αρχικά
σχήματα. Κάθε γράμμα παρίστανε και
παριστάνει την έννοια μιας λέξης. Ο
αναγνώστης κατανοώντας ή μαθαίνοντας
την έννοια και ξέροντας τη γλώσσα,
μπορούσε να τη διαβάζει. Αν σε δυο
περιοχές μιλούσαν δύο διαφορετικές
γλώσσες θα κατανοούσαν με κάθε γράμμα
την ίδια έννοια αλλά θα τη διάβαζαν
διαφορετικά,
Τα
γράμματα ήταν όχι περισσότερα από 2500
μέχρι τον ενδέκατο αιώνα π.Χ.
Είναι
δύσκολο εν γένει να γραφεί στα κινέζικα
ένα ξένο όνομσ. Για κάθε συλλαβή του
ξένου ονόματος πρέπει να βρουν μιαν κινεζική
μονοσύλλαβη λέξη ομόηχη με αυτήν τη
συλλαβή, και να γράψουν το ξένο όνομα
συνθέτοντας ή παραθέτοντας τα γράμματα
που αντιστοιχούν στις κινέζικεςς λέξεις
τις ομόηχες των συλλαβών του ξένου
ονόματος. Αυτή η διαδικασία οδηγεί στην
ανάπτυξη ενός φωνητικού συστήματος,
συλλαβικού ή
λεξισυλλαβικού, όπως είχε συμβεί και
με την αιγυπτιακή γραφή. Ο
Gelb αναφέρει
ότι είχε δημιουργηθεί ένα τέτοιο σύστημα
κατά τον δέκατο έκτο αιώνα μ.Χ. που
περιελάμβανε 50 συλλαβόγραμματα για την
απόδοση του πρώτου μέρους κάθε λέξης
και 12 συλλαβογράμματα για την απόδοση
του δεύτερου μέρους. Τα συλλαβογράμματα
αυτά αποτελούσαν μέρος (τμήμα), κάποιων
λεξιγραμμάτων. Δεν ξέρω αν και πόσο το
σύστημα αυτό χρησιμοποιήθηκε κάπως συστηματικά ή αν χρησιμοποιείται έστω και πολύ λίγο σήμερα. Νομίζω ότι δεν χρησιμοποιείται καθόλου αλλά δεν μπορώ να είμαι βέβαιος.
Αναφέρεται ότι η αλφαβητική γραφή είναι πρακτικά αδύνατο να αντικαταστήσει την κινεζική γραφή εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού ομόηχων μονοσύλλαβων λέξεων που περιλαμβάνονται στις κινεζικές γλώσσες. Δεν αναφέρεται ο αριθμός ή το ποσοστό των λέξεων για τις οποίες υπάρχει ομόηχη λέξη με άλλη έννοια. Αν το φαινόμενο έχει μεγάλη έκταση τότε μια γραφή που θα βασίζεται στην απεικόνιση αποκλειστικά του ήχου και όχι της έννοιας των λέξεων θα μπορούσε να δυσκολέψει την κατανόηση ενός γραπτού κειμένου και αυτό είναι προφανές. Το βασικό όμως πρόβλημα που αναστέλλει την υλοποίηση ενδεχόμενων σκέψεων για την υιοθέτηση φωνητικού συστήματος γραφής και συγκεκριμένα του αλφαβήτου, είναι πρόβλημα πολιτικό με την ευρύτερη έννοια το όρου. Μια πτυχή του προβλήματος είναι ότι ένας λαός δεν είναι καθόλου εύκολο να εγκαταλείψει ένα σύστημα γραφής που αυτός ο ίδιος λαός ανέπτυξε σε κάποια προγενέστερη φάση της ιστορίας του. Υπάρχουν και άλλα σχετικά παραδείγματα, υπάρχει όμως και άλλη πτυχή του προβλήματος.
Στην Britannica (άρθρο Language ) αναγράφεται ότι τα σύμβολα της κινεζικής γραφής παριστάνουν λέξεις ως έννοιες και όχι ως ήχους, και οι Κινέζοι του βορρά και οι Κινέζοι του νότου χρησιμοποιούν τα ίδια σύμβολα για τις ίδιες έννοιες και μπορούν να επικοινωνήσουν γραπτώς χωρίς κανένα πρόβλημα παρά το ότι οι Κινέζοι του βορρά που μιλούν την μανδαρίνικη κινεζική δεν μπορούν να επικοινωνήσουν προφορικά με τους ομιλητές της καντονέζικης κινεζικής που χρησιμοποιείται στο νότο. Είναι κάτι ανάλογο με το ό,τι συμβαίνει με τα σημασιογραφικά σύμβολα των αριθμών 0, 1, 2, 3, κλπ. Κατανοούνται παντού κατά τον ίδιο τρόπο, διαβάζονται όμως σε κάθε χώρα διαφορετικά Το ότι οι Κινέζοι γράφουν ακριβώς τα ίδια όταν εννοούν τα ίδια, ανεξάρτητα από το ποια κινεζική γλώσσα μιλούν, συμβάλει στην τόνωση του αισθήματος ενότητας μεταξύ των κατοίκων της τεράστιας αυτής χώρας. Η αλφαβητική γραφή θα κατέγραφε τους γλωσσικούς ήχους και οι υπάρχουσες γλωσσικές διαφορές θα γινόταν και διαφορές γραπτών κειμένων. Οι Κινέζοι διαφορετικών περιοχών δε θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους ούτε γραπτά, γεγονός που θα εξασθενούσε την αίσθηση ενότητας ανάμεσα στους κατοίκους του βορρά και τους κατοίκους το νότου. Γραφές που απεικονίζουν τους ήχους της γλώσσας, όπως οι αλφαβητικές, δεν είναι δυνατόν να δώσουν ενοποιημένη γραφή για δύο ουσιαστικά διαφορετικές γλώσσες.
Το 1958 χρησιμοποιήθηκε στην Κίνα ένα σύστημα μεταγραφής της κινεζικής με λατινικούς χαρακτήρες, όχι για να αντικαταστήσει τη χρησιμοποιούμενη δύσκολη στη γραφή και στην ανάγνωση λογογραφική κινεζική γραφή αλλά για την καταγραφή σε λεξικά του ήχου ενός πολύ μεγάλου αριθμού συμβόλων γραφής (λεξιγραμμάτων). Η κινεζική γραφή δεν δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας «αλφαβητικών» λεξικών(1).
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Η εξακολούθηση χρησιμοποίησης στην Κίνα μιας ελάχιστα αποδοτικής, ακατάλληλης και ξεπερασμένης εδώ και χιλιετίες τεχνολογίας γραφής, είχε και πιστεύω ότι θα έχει και στο μέλλον σοβαρές πολιτισμικές και οικονομικές (με την ευρύτερη έννοια του όρου) συνέπειες. Πιστεύω ότι η κινεζική κοινωνία δεν θα μπορέσει να μετατραπεί σε εγγράμματη στο βαθμό που αυτό συμβαίνει στη δύση και ότι η Κίνα δεν θα μπορέσει να γίνει ηγέτις χώρα την οποία άλλες χώρες θα προσπαθούν να τη μιμηθούν.
Οι αλφαβητικές γραφές σήμερα
Υπάρχουν οι εξής τύποι αλφαβήτων σε χρήση.
Τύπος 1 :
Το ελληνικό, το λατινικό, το ιταλικό, το ισπανικό, το αγγλικό, το γαλλικό, τα σλαβικά, το ουγγρικό, το τουρκικό, το ινδονησιακό και άλλα. Τα φωνήεντα και τα σύμφωνα δηλώνονται πάντοτε και με τον ίδιο τρόπο (ίδιου μεγέθους χαρακτήρες σε γραμμή). Αυτός ο τύπος αλφαβήτου χαρακτηρίζεται ως αλφάβητο με την ακριβή έννοια του όρου.
Οι σημερινές αλφαβητικές γραφές αυτού του τύπου αποτελούν ουσιαστικά προσαρμογές του ελληνικού αλφαβήτου στις γλώσσες των ευρωπαϊκών χωρών. Τα αλφάβητα αυτού του τύπου των ορθόδοξων σλαβικών χωρών γράφονται με κυριλλικούς χαρακτήρες, το ελληνικό αλφάβητο με ελληνικούς χαρακτήρες και όλα τα υπόλοιπα εκτός του γεωργιανού και του αρμενικού, με λατινικούς. Το γεωργιανό και το αρμενιακό έχουν δικά τους σύμβολα.
Κατά τα λοιπά όλα διαφέρουν από την αρχική ελληνική αλφαβητική γραφή μόνο κατά τη χρήση μικρών γραμμάτων και τη χρήση σημείων στίξης.
Σημεία στίξης είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται πριν από το 500 π.Χ., εισήχθησαν όμως συστηματικά από τον Αριστοφάνη τον Βυζάντιο πριν το 200 π.Χ. μαζί με τα σημεία τόνων και πνευμάτων. Η σημερινή μορφή των χαρακτήρων και της γραφής διαμορφώθηκε από Ιταλούς και Γάλλους τεχνικούς εκτυπώσεων κατά τους αναγεννησιακούς χρόνους. Τα μικρά γράμματα εισήχθησαν σε λατινικούς χαρακτήρες μετά το 300 μ.Χ. και σε ελληνικούς χαρακτήρες μετά το 700 μ.Χ..
Τύπος 2 :
Το αραμαϊκό, το εβραϊκό, το αραβικό, κ.ο.κ. Στις σημερινές σημιτικές γραφές υπό την επήρεια της (ελληνικής) αλφαβητικής γραφής έχουν υιοθετηθεί και χρησιμοποιούνται συστηματικά διακριτικά σημεία που επισυναπτόμενα στα γράμματά τους, προσδιορίζουνν με ακρίβεια ποια συλλαβή διαβαζόταν με κάθε γράμμα. Το σύνολο το γράμματος και του διακριτικού ενέχει θέση συλλαβικού συμβόλου. Το διακριτικό δεν μπορεί να αλλάξει θέση για να μετατραπεί η συλλαβή [να] για παράδειγμα στη συλλαβή [αν]. Δεν μπορεί επίσης να γραφεί σε αυτές τις γραφές συλλαβή που αποτελείται μόνο από ένα φωνήεν. Η προσθήκη των διακριτικών δυσκόλεψε και την διά της χειρός γραφή και τη γραφή με πληκτρολόγιο και τις εκτυπώσεις. Στην εβραϊκή γραφή δεν χρησιμοποιούνται πάντοτε.
Τύπος 3 :
Το ινδικό και το αιθιοπικό. Έχουν προέλθει από τις σημιτικές γραφές. Ήταν συλλαβικές γραφές. Διαμορφώθηκαν όμως τελικά υπό την επήρεια της ελληνικής αλφαβητικής γραφής και έτσι διαμορφωμένες αναγνωρίζονται ως γραφές αλφαβητικές υπό τη διευρημένη έννοια του όρου. Τα φωνήεντα δηλώνονται πάντοτε. Αυτό γίνεται με κατάλληλη διαμόρφωση των γραμμάτων. Η μορφή των νέων γραμμάτων δεν δυσκολεύει τη γραφή. Κατά τα λοιπά ισχύουν όσα αναφέρουμε και για τις γραφές του τύπου (2). Δείτε σχετικά την εικόνα που ακολουθεί.
 |
Μερικά γράμματα της σημερινής αιθιοπικής γραφής. Το πρώτο γράμμα καθε σειράς είναι το αρχικό σύμβολο που πριν την τροποποίηση της αιθιοπικής υπό την επίδραση της αλφαβητικής γραφής, (λίγους αιώνες μ.Χ.), παρίστανε όλες τις συλλαβές της σειράς. Σήμερα παριστάνει συλλαβή του συμφώνου με το φωνήεν α. Τα γράμματα για τις συλλαβές με διαφορετικά φωνήεντα σχηματίζονται με καθορισμένη τροποποίηση του βασικού συμβόλου. Το ίδιο συμβαίνει και στις ινδικές γραφές. Στις σημιτικές γραφές αντί τροποποίησης του βασικού συμβόλου προστίθενται σε κατάλληλη θέση του, διακριτικά όπως στιγμές ή παύλες που προσδιορίζουν σε ποια συλλαβή αντιστοιχεί το συμπληρωμένο σύμβολο. Στις περισσότερες σημιτικές γραφές, το αρχικό βασικό σύμβολο μόνο του δεν χρησιμοποιείται για καμμιά συλλαβή. Επιπλέον στις σημιτικές γραφές, ακόμη και όταν τα σύμφωνα σχηματίζουν συλλαβή μόνα τους χρησιμοποιείται συνήθως για την παράστασή αυτής της συμφωνικής συλλαβής το αρχικό σύμβολο μαζί με κάποιο ιδιαίτερο διακριτικό, όπως συμβαίνει και στις συλλαβές του τύπου σύμφωνο + φωνήεν
Οι τύποι (2) και (3) χαρακτηρίζονται ως αλφαβητικές γραφές με τη διευρυμένη έννοια του όρου ή ως impure abjads οι σημιτικές γραφές και ως abugidas η ινδική και η αιθιοπική γραφή.
Στις
σημιτικές γραφές τα διακριτικά δεν χρησιμοποιούνται πάντα. Όταν δεν
χρησιμοποιούνται η γραφή πρέπει να θεωρείται συμφωνογραφική (pure abjad).
Σήμερα ο αναγνώστης ξέρει και αναγνωρίζει σε τέτοια γραπτά τα σύμφωνα
των συλλαβών και αναζητεί το κατάλληλο φωνήεν που θα συμπληρώνει τη
συλλαβή.
Ειδικής μορφής αλφάβητο, το Hangul, δημιουργήθηκε το 1446 για τη γραφή της κορεατικής γλώσσας. Επινοήθηκε από τον βασιλιά Sejong. "Πρότυποι ήχοι για τη μόρφωση του λαού" ήταν το αρχικό όνομα του Hangul. "Han' gul", δηλαδή "γραφή του Χαν", ονομάστηκε τον εικοστό αιώνα. Έχει σαφείς επιρροές από τις ινδικές γραφές γιατί αποβλέπει στη δημιουργία "αλφαβητικά τακτοποιημένων συλλαβογραμμάτων", διαφέρει όμως σημαντικά από αυτές αφού στο Hangul τα σύμφωνα και τα φωνήεντα αντιμετωπίζονται ισότιμα και παριστάνονται με του ίδιου τύπου και μεγέθους γράμματα, γεγονός που του δίδει μεγαλύτερη ευελιξία. Με το Hangul είναι εύκολο να γραφούν αν χρειασθεί κάθε είδους συλλαβές, μεταξύ των οποίων και συλλαβές του τύπου φωνήεν + σύμφωνο, και συλλαβές του τύπου φωνήεν.
Ειδικής μορφής αλφάβητο, το Hangul, δημιουργήθηκε το 1446 για τη γραφή της κορεατικής γλώσσας. Επινοήθηκε από τον βασιλιά Sejong. "Πρότυποι ήχοι για τη μόρφωση του λαού" ήταν το αρχικό όνομα του Hangul. "Han' gul", δηλαδή "γραφή του Χαν", ονομάστηκε τον εικοστό αιώνα. Έχει σαφείς επιρροές από τις ινδικές γραφές γιατί αποβλέπει στη δημιουργία "αλφαβητικά τακτοποιημένων συλλαβογραμμάτων", διαφέρει όμως σημαντικά από αυτές αφού στο Hangul τα σύμφωνα και τα φωνήεντα αντιμετωπίζονται ισότιμα και παριστάνονται με του ίδιου τύπου και μεγέθους γράμματα, γεγονός που του δίδει μεγαλύτερη ευελιξία. Με το Hangul είναι εύκολο να γραφούν αν χρειασθεί κάθε είδους συλλαβές, μεταξύ των οποίων και συλλαβές του τύπου φωνήεν + σύμφωνο, και συλλαβές του τύπου φωνήεν.
 |
Πώς στο Hangul τα σύμφωνα της πρώτης από αριστερά στήλης συνδυάζονται για με τα φωνήεντα της πάνω σειράς και σχηματίζουν συλλαβικά συμπλέγματα του τύπου (σύμφωνο + φωνήεν).
Το αλφάβητο αυτό καθιερώθηκε κατά τον εικοστό αιώνα ως εθνικό σύστημα γραφής στην Κορέα. Στην Βόρεια Κορέα αποτελεί το μοναδικό σύστημα γραφής που χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση, στη διοίκηση και στον τύπο και ονομάζεται "κορεατική γραφή"( Cosengul ). Στη Νότια Κορέα υπάρχει περιορισμένη χρήση λεξιγραμμάτων της παλαιάς λογογραφικής (σημασιογραφικής) γραφής, που ήταν κινεζικής προέλευσης.
Στο Hangul εκτός του ήχου των φθόγγων εικονίζεται με ειδικό τρόπο και ο τρόπος εκφοράς τους (τα χείλη μαζί, η γλώσσα αγγίζει τον ουρανίσκο κλπ). Έτσι καθίσταται ευκολότερη ίσως η ανάγνωση αλλά γίνεται λιγότερο απλή η γραφή.
Στη μορφή του Hangul επέδρασε η γνώση των ινδικών γραφών αλλά και η γνώση της αλφαβητικής γραφής με την ακριβή ένοια του όρου. Το Hangul έχει ωστόσο χαρακτηρισθεί από τον Sampson ως ένα από τα μεγάλα πνευματικά επιτεύγματα του ανθρώπου. Ο χρόνος θα δείξει αν μπορεί να επηρεάσει τη γραφή των γλωσσών γειτονικών χωρών. .Όπως και να έχει, η δημιουργία και η υιοθέτηση νέου αλφάβητου για τη γραφή της κορεατικής γλώσσας δείχνει λαό που φιλοδοξεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στον κόσμο.
Ιωάννης Κουμερτάς (Περιηγητής)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα:
Tα άρθρα
Γραφή
(Ignace Gelb),
Αλφάβητα
(David Diringer),
Α,α
(Γεώργιος Μπαμπινιώτης) και η
ενότητα
Ελληνική Γλώσσα στον
τόμο ΕΛΛΑΣ (Α΄ μέρος)
2.
Εγκυκλοπαίδεια Britannica, 2011: Τα
άρθρα
Writing
(David Olson),
Alphabet
(Olson-Diringer),
Language
(Robert Robins) και
Phonetics.
3.
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου
Δρανδάκη: Το άρθρο Αλφάβητο
4.
Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard: Οι
Γλώσσες του
Κόσμου 2003
5.
Henriette Walter: Η Περιπέτεια των
Γλωσσών της Δύσης, 1997
στα γαλλικά και 2004 στα ελληνικά.
6.
Ignace Gelb: A study of Writing
1963
7.
Roger Woodard: Greek Writing from Knossos to
Homer. A Linguistic Interpretation of the Origin of the Greek
Alphabet and the Continuity of Ancient Greek Literacy 1997
8.
Barry Powell: Homer and the Origin of
the Greek Alphabet 1991
9.
Barry Powell: Who Invented the Alphabet:
The Semites or the Greeks? 1998
10.Barry
Powell: Writing: Theory and History of the
Technology of Civilization 2008
11.Francisco
Adrados: Ιστορία της Ελληνικής
Γλώσσας, Αθήνα 2003
12.Eric
A. Havelock: The Literate Revolution in Greece
and its Cultural Consequences, 1982
13
Eric A. Havelock: The Muse Learns
to Write 1986
14.Τσαρλς
Φρήμαν: Το Ελληνικό Επίτευγμα
1999
15.A.
Kirchoff: Μελέτες για την Ιστορία
του Ελληνικού Αλφαβήτου 1887
16.Geoffrey
Sampson: Writing
Systems 1985
17.Μηνάς
Τσικριτσής: Γραμμική Α.
Συμβολή στην Κατανόηση μιας Αιγαιακής
Γραφής 2001
18.Γκάρεθ
Όουενς: Λαβύρινθος - Γραφές
και Γλώσσες της Μινωικής και Μυκηναϊκής
Κρήτης 2004
19.Γεώργιος
Μπαμπινιώτης: Σύντομη
Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας,
Αθήνα 2002
20.Γεώργιος
Μπαμπινιώτης: Λεξικό της
Νέας Ελληνικής Γλώσσας, το
εισαγωγικό μέρος.
21.Steven
Fisher: A history of Writing 2001
22.Sir
Thomas Heath: A History of Greek Mathematics
1921
23.Howard
Eves: Μεγάλες Στιγμές των
Μαθηματικών 1983
24.Lucio Russo: Η Λησμονημένη Επανάσταση, Αθήνα 2006 ΔΙΑΥΛΟΣ
25.Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου: Αρχαίοι Έλληνες Ιατροί, Αθήνα 1998 ΙΑΣΩ
26.Μπέρτραντ
Ράσσελ: Ιστορία της Δυτικής
Φιλοσοφίας, τόμος Α΄ 1941
27.Wolfgang
Windeband - Heinz Heimsoeth: Εγχειρίδιο
Ιστορίας της Φιλοσοφίας
28.Βέρνερ
Χάιζενμπέργκ: Φυσική και
Φιλοσοφία 1959
ΟΙ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Eric A. Havelock, Βρεταννός κλασσικιστής. Υπήρξε καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τορόντο, υπεύθυνος κλασσικών σπουδών στα πανεπιστήμια του Harvard και του Yale, συγγραφέας των έργων «The Greek Concept of Justice», «The Literate Revolution in Greece and its Cultural Consequences», «The Mouses Learn to Write», «The Origins of the Western Literacy». Πέθανε το 1988.
Marshall McLuhan, (1911 –1980) Καναδός επιμορφωτής, φιλόσοφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, και θεωρητικός - βασικός δημιουργός της θεωρίας των επικοινωνιών. Μεταξύ των έργων του το «The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man» και το «The Medium is the Massage»
Bertrand Russell. Ιδρυτής και ψυχή του πολιτικού κινήματος "Φίλοι του Αφοπλισμού από Πυρηνικά Όπλα", φιλόσοφος και εκ των κορυφαίων μαθηματικών του εικοστού αιώνα. Μεταξύ των έργων του το «The History of Western Philosophy».
Ignace J. Gelb, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Ινστιτούτο Μελετών Ανατολής, Τμήματα Γλωσσολογίας και Γλωσσών Εγγύς Ανατολής και συγγραφέας του έργου «A Study of Writing».
Ήταν ο συντάκτης του άρθρου Writing στην εγκυκλοπαίδεια Britannica. Μετά το θάνατό του (1985) η σύνταξη του άρθρου ανατέθηκε αρχικά στον David Diringer και στη συνέχεια στον David R. Olson. Το άρθρο Γραφή στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα αποτελεί μετάφραση του δικού του άρθρου Writing στην Britannica.
David Diringer, Αναγνώστης σημιτικών επιγραφών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ 1966–68, θεμελιωτής και διευθυντής του Μουσείου Αλφαβήτου του Τελ-Αβίβ στο Ισραήλ, συγγραφέας του έργου «The alphabet: A Key to the History of Mankind » και εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet της Britannica.
David R. Olson, Καθηγητής στο Ontario Institute for Studies in Education, Toronto. Συγγραφέας του «The World on Paper: The Conceptual and Cognitive Implications of Writing and Reading».
Εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet και συντάκτης τoy άρθρου Chinese Writing και του σημερινού άρθρου Writing της Britannica. (2019)
Barry B. Powell, επίτιμος καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, και συγγραφέας των έργων «Homer and the Origin of the Greek Alphabet», «Writing: Theory and History of the Technology of Civilization», «Classical Myth».
Roger Woodard, Καθηγητής Κλασσικής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Μπούφαλο (Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης). Είναι συγγραφέας του «Greek Writing from Knossos to Homer» και συγγραφέας του κεφαλαίου «Συστήματα Γραφής» του συλλογικού έργου των
Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard, «Οι γλώσσες του Κόσμου»
Robert Henry Robins, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Συγγραφέας του «General Linguistics» και συντάκτης του άρθρου Language της Britannica.
Geoffrey Sampson, Βρεταννός γλωσσολόγος, συγγραφέας των έργων «Writing Systems» και «Corpus Linguistics»
Henriette Walter, Επίτιμος Καθηγήτρια της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Άνω Βρετάνης (Γαλλία) και συγγραφέας των έργων «Η Περιπέτεια των Γλωσσών της Δύσης» και «De la musaraigne etrusque a la baleine bleue».
Francisco Adrados, επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης και μέλος της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας. Είναι ειδικός σε θέματα ελληνικής γλώσσας και σε θέματα ινδοευρωπαϊκής και γενικής γλωσσολογίας. Μεταξύ των πολυάριθμων βιβλίων του και δημοσιεύσεών του περιλαμβάνεται και το «Hιstoria de la Lengua Griega»
Γεώργιος
Μπαμπινώτης, καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και
εμπνευστής επικεφαλής και καθοδηγητής της ομάδας σύνταξης των γνωστών
λεξικών.
Μανόλης Ανδρόνικος (1919-1992), γνωστός σε όλους αρχαιολόγος και καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Απόστολος
Αρβανιτόπουλος (1874-1942), διαπρεπής αρχαιολόγος και φιλόλογος. Εκ των
πρώτων που υποστήριξαν με επιχειρήματα τον συλλαβικό χαρακτήρα της
φοινικικής γραφής.
Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος, δρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ruprecht-Karl της Χαϊδελβέργης, συγγραφέας του "Πόθεν και πότε οι Έλληνες;" (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2013).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου