Οι πολιτισμικές επιπτώσεις
Η σχετική βιβλιογραφία και πληροφορίες για τους αναφερόμενους παρατίθενται στην ανάρτηση Το αλφάβητο: Αλφάβητο, αλφαβητική γραφή και είδη γραφής.
Η ανάρτηση Αλφάβητο και αλφαβητική γραφή περιλαμβάνει το περιεχόμενο των υπολοίπων πέντε αναρτήσεων όπως είχε διαμορφωθεί το 2013 (χωρίς να ενημερώνεται αυτή η ανάρτηση με νεώτερες προσθήκες και διορθώσεις)
Άλλες αναρτήσεις με θέμα ιστορικό και γλωσσολογικό
1. Ο Νικόλαος Ανδριώτης για τους αρχαίους Μακεδόνες και την αρχαία μακεδονική γλώσσα
2. Η γλώσσα της πλειονότητας στο κράτος των Σκοπίων
Οι πολιτισμικές επιπτώσεις της ανακάλυψης του αλφαβήτου
Σύμφωνα και φωνήεντα μαζί στο αλφάβητο, δημιούργησαν ένα σύστημα γραφής με λίγα γράμματα που ήταν ταυτόχρονα και εύχρηστο και σαφές. Το αλφάβητο έδωσε τη δυνατότητα ακριβούς και εύκολης γραπτής απόδοσης οποιασδήποτε γλωσσικής έκφρασης και έκανε για πρώτη φορά δυνατή μια οπτική αναγνώριση των γλωσσικών ήχων που ήταν ταυτόχρονα και αυτόματη και ακριβής. Έγινε έτσι δυνατό να εισαχθεί η γραφή και η ανάγνωση στη βασική εκπαίδευση και να καταστούν εγγράμματοι πολλοί άνθρωποι από την παιδική ηλικία.
Σχολεία δημιουργήθηκαν γρήγορα. Σχετικές με τα σχολεία αναφορές μαρτυρούν ότι η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα είχε καθολικό χαρακτήρα για τα αγόρια. Σε μικρή πόλη της Χίου υπήρχε στις αρχές του πέμπτου π.Χ. αιώνα σχολείο με 120 μαθητές. Από παραστάσεις σε αγγεία προκύπτει ότι στις ελληνικές πόλεις υπήρχαν και εγγράμματες γυναίκες ίσως ευκατάστατων τάξεων. (ΛΑΪΟΝΕΛ ΚΑΣΣΟΝ: Οι βιβλιοθήκες στον αρχαίο κόσμο)
Πέρα από τα παραπάνω, με την επινόηση της αλφαβητικής γραφής οι Έλληνες διεύρυναν αμέσως τη χρήση της και την επέκτειναν βαθμιαία σε όλες τις δραστηριότητες και τις εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής και σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Έτσι οι Έλληνες έγιναν με τον καιρό εγγράμματοι σε κάποιο βαθμό. Ενδείξεις για αυτό χρονολογούνται από τις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα. Το 591 π.Χ. Έλληνες μισθοφόροι στην Αίγυπτο που προέρχονταν από διαφορετικές ελληνικές πόλεις, σκάλισαν τα ονόματά τους και τα ονόματα των πόλεων καταγωγής τους καθώς και ένα δυο σύντομα κείμενα σε ένα άγαλμα του Ραμσή του Β΄. Και είναι από αυτήν την εποχή πολύ συνηθισμένες οι δημόσιες επιγραφές πόλεων ή ναών που περιελάμβαναν καταλόγους (αρχόντων, ιερέων, εφόρων, νεκρών που σκοτώθηκαν στη μάχη, ναών και άλλων), διατάγματα ή νόμους, παραχωρήσεις τιμών ή προνομίων, κείμενα για αθλητικούς αγώνες, κείμενα για γιορτές ή θυσίες, άλλα που αναφέρονται στην ανέγερση μνημείων, επίσημες επιστολές και χρονικά. Οι πόλεις τα ιερά, οι ιδιώτες είχαν τώρα στη διάθεσή τους μια γραφή πέρα για πέρα κατάλληλη για να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους. Η αλφαβητική γραφή ήταν ένα τεράστιο πλεονέκτημα για την εξέλιξη της ζωής, του πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας και για τη διάδοσή τους στους γειτονικούς λαούς1.
Το αλφάβητο διαδόθηκε πολύ γρήγορα και επέτρεπε να καταγραφούν εμπορικές συμφωνίες, καθώς και πολιτικά και ιδιωτικά έγγραφα, στίχοι και λογοτεχνικά έργα. Η απλότητα του νέου τρόπου γραφής αποτελούσε προϋπόθεση για το να μάθουν περισσότεροι γραφή και ανάγνωση και αυτό διευκόλυνε τη δημοκρατική, τη συμμετοχική οργάνωση της πολιτείας. Οι Αθηναίοι του 5ου π.Χ. αιώνα για παράδειγμα όντας ικανοί να διαβάζουν τους νόμους και να συντάσσουν και να καταχωρούν αποφάσεις, διευκολύνονταν στο να συμμετέχουν στη διαχείριση των κοινών.
Υπάρχει και άλλη πτυχή του θέματος. Η νέα γραφή και τα νέα μέσα γραφής που βαθμιαία αναπτύχθηκαν διευκόλυναν την επικοινωνία, τον προσωπικό στοχασμό, τη δημιουργία νέων λεκτικών τύπων και εννοιών, την εξέλιξη της δομής και της λειτουργίας της γλώσσας.
Πριν το αλφάβητο, οι σκέψεις, οι πληροφορίες, οι κρατούσες αντιλήψεις, οι απαραίτητες γνώσεις, μεταβιβάζονταν από τον ένα στον άλλο και από τη μια γενιά στην άλλη προφορικά. Για να διατηρούνται στη μνήμη διατυπώνονταν με αφορισμούς ή έμμετρα με στίχους.
Αυτές οι μορφές λόγου και κυρίως ο έμμετρος, ο ποιητικός λόγος, κατά κανόνα χαρακτηρίζονται από την επιδίωξη της πρόκλησης της ισχυρής εντύπωσης.
Όμως στον ποιητικό λόγο οι σημαντικές σκέψεις δεν αναλύονται. Παρουσιάζονται συμπυκνωμένες. Παρουσιάζονται επίσης με λόγο στομφώδη, με υπερβολές με μεταφορές και άλλα λογοτεχνικά σχήματα που προκαλούν εντύπωση όπως ακριβώς συμβαίνει με τα αποφθέγματα και τις παροιμίες.
Ο ποιητικός λόγος δεν είναι λόγος αναλυτικός ή επεξηγηματικός. Δεν ενθαρρύνει διαδικασίες ανάλυσης και δεν προκαλεί στον ακροατή κριτική διάθεση. Ο ακροατής θα έπρεπε να τον δεχθεί και να τον μάθει ώστε να είναι σε θέση να τον αναπαραγάγει αυτούσιο.
Το αλφάβητο έκανε εύκολη τη γραφή και την ανάγνωση και εξ αιτίας αυτού προκάλεσε γενίκευση της χρήσης της γραφής. Αυτό μείωσε πολύ τις ανάγκες απομνημόνευσης. Περαιτέρω πολλοί άνθρωποι είχαν την ευκαιρία να μελετούν και να αναλύουν τις σκέψεις άλλων αλλά και να αναλύουν γράφοντας τις δικές τους σκέψεις. Η διαδικασία αυτή προκάλεσε ουσιώδεις αλλαγές στο λεξιλόγιο στη σύνταξη, στους τρόπους έκφρασης και στη χρήση και τη μορφή του λόγου.
Αν και μετά την επινόηση του αλφαβήτου ακόμη και φιλοσοφικά έργα που άρχισε να εμφανίζονται γράφονταν στην αρχή έμμετρα σε στίχους (Ξενοφάνης, Εμπεδοκλής Παρμενίδης) ή με αφορισμούς όπως η κινεζική φιλοσοφία (Ηράκλειτος), άρχισε να παρατηρείται και στον πρώιμο ποιητικό φιλοσοφικό λόγο εμπλουτισμός του λεξιλογίου έστω και περιορισμένος. Μεταξύ των όρων που δημιουργούνται ή αποκτούν ειδική έννοια, αναφέρω τους όρους άπειρον, φιλότης, νείκος. Ο Adrados αναφέρει ότι η γλώσσα αυτών των συγγραφέων είναι βασική για τη μεταγενέστερη εξέλιξη του φιλοσοφικού και πνευματικού λεξιλογίου.
Πιο σημαντικό όμως είναι ότι σιγά, σιγά άρχισε να διαμορφώνεται ο Ιωνικός πεζός λόγος που υιοθετήθηκε και από συγγραφείς που δεν είχαν γεννηθεί και δεν είχαν μεγαλώσει σε ιωνικές περιφέρειες. Το πέρασμα από τον έμμετρο τον ποιητικό στον πεζό λόγο σηματοδοτεί το πέρασμα από τη μυθική στη λογική εξήγηση του κόσμου.
Ο Στράβωνας έχει γράψει ότι ο πιο παλαιός πεζός λόγος διέφερε από την ποίηση μόνο κατά την έλλειψη μέτρου άλλα ο Κικέρων παρατηρεί ότι και στον πρώιμο πεζό λόγο δεν υπάρχουν στομφώδεις εκφράσεις. Εξ άλλου ο πρώιμος φιλοσοφικός πεζός λόγος χαρακτηρίζεται από σεμνότητα ύφους, σαφήνεια, και αφθονία αφηρημένων ουσιαστικών. (Adrados).
Με τον καιρό διαμορφώθηκε στον πεζό λόγο ένα λεξιλόγιο και ένα συντακτικό κατάλληλα να υπηρετήσουν την έκφραση αφηρημένων σκέψεων και τη δημιουργία σύνθετων έργων όπως το επιστημονικό σύγγραμμα, μέσω αρχικά της ιωνικής και τελικά της αττικής διαλέκτου και της ελληνιστικής κοινής.
Σε ότι αφορά το λεξιλόγιο, ο σχηματισμός νέων λέξεων είτε με τη χρήση κατάλληλων προθημάτων και επιθημάτων που σήμερα έχουν περάσει σε όλες τις γλώσσες που γράφονται αλφαβητικά, είτε με τη χρήση ποικίλων καταλήξεων, είτε με τη σύνθεση λέξεων, είτε με άλλους ή σύνθετους τρόπους, μπορούσε να γίνεται με ασύγκριτη ευκολία. Ο κάθε διανοητής μπορούσε να ερμηνεύει κάθε καινούργια λέξη που εισήγαγε, και με την αλφαβητική γραφή διαβάζονται το ίδιο εύκολα, μάλιστα πολύ εύκολα, και οι γνωστές και οι άγνωστες λέξεις. Το ίδιο εύκολη ήταν η κατανόηση, και η διάδοση των νέων λέξεων και των νέων σημασιών παλαιών λέξεων 2,.
"Στην αρχαία ελληνική γλώσσα δημιουργήθηκαν λέξεις για τις αφηρημένες λεπτές και ταυτόχρονα σύνθετες έννοιες των επιστημών, των πολιτικών θεσμών, της οικονομίας, του ηθικού βίου, της λογοτεχνίας, της ρητορικής και της φιλοσοφίας. Χιλιάδες λέξεις που έχουν διεισδύσει σε απίστευτο βαθμό στις σύγχρονες γλώσσες." αναφέρει ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης.
Πλούτο περιγραφής των λεπτομερειών και του βάθους συναισθημάτων που αποδίδονται με ευχέρεια με τις ελληνικές λογοτεχνικές γλώσσες παρατηρεί ο Havelock (Havelock: The Muse Learns to Write).
Για παράξενο δυναμισμό του κλασσικού ελληνικού λεξιλογίου και της σύνταξης που δεν έχει ξαναεμφανισθεί ποτέ από τότε και εξηγεί τη γένεση της φιλοσοφίας μίλησε ο Τσαρλ Σεγκάλ (Charles Segal), αναφέρει o Havelock (όπου και παραπάνω).
Ένα μεγάλο μέρος από τις εκατόν εβδομήντα χιλιάδες λέξεις του λεξικού Webster, αναφέρονται στο λεξικό ως ελληνικές ή ελληνογενείς. Ακόμη στο ειδικό αγγλικό λεξικό του Richard A. Lanham, "A Handlist of Rhetorical Terms" 1991, ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος των παρατιθέμενων όρων αναφέρονται και αναγνωρίζονται αμέσως ως ελληνικοί ή ελληνογενείς.
Ειδικά σε ότι αφορά τη δομή του λόγου είχαμε σταδιακή εξέλιξη από τον Ιωνικό πεζό λόγο προς την Αττική διάλεκτο και τελικά προς την Ελληνιστική Κοινή 3.
Ο αττικός πεζός λόγος έφτασε να παρέχει εξαιρετικές δυνατότητες να αναλυθεί, να αποδοθεί με ακρίβεια και να εξηγηθεί οτιδήποτε. Ο σκοπός ήταν πάντα η επεξηγηματική σαφήνεια και η έμφαση σε εκείνο που ο συγγραφέας ήθελε να επισημάνει.
Ο πεζός λόγος, χάρις στο εξειδικευμένο του λεξιλόγιο και στο συντακτικό του στο οποίο κυριαρχούσε η υπόταξη, έγινε τελικά κατάλληλος για να εκφράσει όλες τις σχέσεις της σκέψης, όλη την πορεία της και την οργάνωσή της. Και το πιο σημαντικό είναι, ότι ήταν ανοικτός και ευέλικτος, κατάλληλος να διευρύνει το λεξιλόγιό του, για να δώσει σε υπάρχουσες λέξεις και νέες έννοιες και για να ενσωματώσει και νέες μορφές έκφρασης.
«Ποτέ δεν είχε σφυρηλατηθεί ένα τόσο όμορφο εργαλείο για να εκφρασθεί η ανθρώπινη σκέψη» αναφέρει ο Vendryes", προσθέτει ο Adrados.
[Adrados: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας]
"Πρόκειται για χαρακτηριστικά που δεν εμφανίζονται σε γλώσσες που δεν διαμορφώθηκαν και δεν αναπτύχθηκαν με την επί μακρόν χρήση αλφαβητικής γραφής. Όλες αυτές οι γλώσσες χαρακτηρίζονται από φτωχό λεξιλόγιο, φτωχή γραμματική, απλή κατά παράταξη σύνταξη, περιορισμένη πλαστικότητα και προσαρμοστικότητα."
Αντιθέτως οι σημερινές δυτικές γλώσσες έχουν τα χαρακτηριστικά της αττικής διαλέκτου και της ελληνιστικής κοινής, αναφέρει ο Adrados, χαρακτηρίζονται όμως από τον ίδιο ως ημιελληνικές ή κρυπτοελληνικές. Το αλφάβητο της ελληνικής, το λεξιλόγιό της, το συντακτικό της, τα λογοτεχνικά της είδη είναι παρόντα σε όλες τις δυτικές γλώσσες με νέες μορφές μέσα στις οποίες η ελληνική γλώσσα έχει μια δεύτερη ζωή προσθέτει.
[Adrados: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας]
Πόσο σημαντικά είναι όλα αυτά είναι εύκολο να το αντιληφθούμε.
"Σε ολόκληρη την ιστορία, τίποτε δεν είναι τόσο εκπληκτικό και τόσο δύσκολο να εξηγηθεί" έγραψε ο Ράσσελ στην "Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας" όσο η ξαφνική άνοδος του πολιτισμού στην Ελλάδα..
Στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν και εξειδικεύτηκαν η φυτολογία, η ζωολογία, η ιατρική, η οπτική, η ακουστική χώρων, η αισθητική, η αρχιτεκτονική, η στατική, η υδροστατική, η υδραυλική, τα μαθηματικά, η αστρονομία, η φιλοσοφία, η ηθική, η λογική, η ρητορική, η μελέτη της γλώσσας και στην ελληνιστική εποχή ολοκληρώθηκε, η πρώτη στην ιστορία επιστημονική επανάσταση που είχε ξεκινήσει κατά τον 4ο αιώνα π.Χ..
Η ανακάλυψη όμως του αλφαβήτου αποτελεί σίγουρα μέρος της εξήγησης αυτού του φαινομένου αφού:
-Η αλφαβητική γραφή διευκόλυνε και προκάλεσε τον εμπλουτισμό την εκλέπτυνση και την εξειδίκευση του λεξιλογίου.
-Η αλφαβητική γραφή οδήγησε στη δημιουργία ενός πεζού λόγου αναλυτικού, κατάλληλου για να αποδοθεί με ακρίβεια οτιδήποτε και κατάλληλου να παρουσιάσει όλες τις σχέσεις της σκέψης, όλη την πορεία της και την οργάνωσή της.
-Η αλφαβητική γραφή κατέστησε δυνατή την κοινολόγηση με ακρίβεια των σκέψεων, των στοχασμών καθενός σε άλλους και κατεστησε επίσης δυνατή τη λεπτομερή ανάλυση των σκέψεων και των διαλογισμών οποιουδήποτε.
-Η αλφαβητική γραφή δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να μπορεί κάθε στοχαστής να αναλύει με πληρότητα τις δικές του σκέψεις.
-Η αλφαβητική γραφή διευκόλυνε έτσι την ανάπτυξη των επιστημών και τη δημιουργία λογοτεχνικών ειδών, και εξ αιτίας της απλότητάς της και της ευχρησίας της προκάλεσε την εμφάνιση του βιβλίου, των λεξικών και των βιβλιοθηκών και τη λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης γεγονός που επέτεινε τις καθ' όλα θετικές επιδράσεις της
-Και στη νεώτερη εποχή μόνο σε χώρες που χρησιμοποιούσαν αλφαβητικές γραφές, οι επιστήμες γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη και εξειδίκευση, και μόνο σε αυτές τις χώρες δημιουργήθηκαν νέοι κλάδοι επιστημών και μάλιστα απίστευτα πολυάριθμοι και σημαντικοί.
Το βιβλίο εμφανίστηκε στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα, αλλά και νωρίτερα γράφονταν αντίγραφα έργων στα οποία πρόσθεταν σύντομα ή εκτεταμένα σχόλια ( Adrados ). Στην Αθήνα εκείνης της εποχής είχε δημιουργηθεί και χαρακτήριζε τη ζωή στην πόλη, ένας κόσμος που εκινείτο γύρω από το βιβλίο. Δίδασκαν, συζητούσαν, αντάλλασαν απόψεις, έγραφαν και διάβαζαν κείμενά τους. Με τον καιρό δημιουργήθηκε αξιόλογη αγορά βιβλίων σε ρολούς πάπυρου, και εμφανίστηκαν βιβλιοπώλες που πουλούσαν βιβλία και σε πόλεις άλλες από την πόλη στην οποία είχε γραφεί το βιβλίο. Δημιουργήθηκαν και ιδιωτικές και στη συνέχεια δημόσιες βιβλιοθήκες. Τα λεξικά εμφανίστηκαν αργότερα.
Κατά την παράδοση ο Ευριπίδης ήταν ο πρώτος που απόκτησε δική του βιβλιοθήκη. Ο Αριστοφάνης στους βατράχους του τον ειρωνεύεται για αυτό. Βιβλιοθήκη αναφέρεται ότι είχε και ο Ευθύδημος ( Adrados ). Και στην Ακαδημία του Πλάτωνος και στο Λύκειο του Αριστοτέλη, σχολεία ανώτατης εκπαίδευσης, χρησιμοποιούσαν βιβλιοθήκες αναφέρει ο Havelock. Το μέγεθος και το εύρος της προσωπικής βιβλοθήκης του Αριστοτέλη απαιτούσε ένα σύστημα οργάνωσης, και αυτό που εφαρμόστηκε κρίθηκε κατάλληλο ή προσαρμόσιμο στις ανάγκες οργάνωσης πολύ μεγαλύτερων βιβλιοθηκών.
Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους δημιουργήθηκαν πολλές και μεγάλες (ελληνικές) βιβλιοθήκες μεταξύ των οποίων και η τεράστια και εκπληκτική ελληνική βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Η οργάνωσή της είχε ανατεθεί στον Δημήτριο τον Φαληρέα, μαθητή του Αριστοτέλη (Λάιονελ Κάσσον).
Ακόμη στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν όλα τα είδη του γραπτού λόγου.
Οι Έλληνες ανέπτυξαν τη λυρική ποίηση, και δημιούργησαν και ανέπτυξαν τη δραματική ποίηση. Το θεατρικό δράμα είναι πολιτιστική έκφανση μοναδική, γράφει ο Τσαρλς Φρήμαν στο βιβλίο του "Το Ελληνικό Επίτευγμα". Η χρήση γραφής με την απλότητα και την πληρότητα της αλφαβητικής και η συνακόλουθη ανάπτυξη του λεξιλογίου και της σύνταξης έπαιξαν ασφαλώς και σε αυτό σημαντικό ρόλο. Όλα όσα έγιναν διευκολύνθηκαν τα μέγιστα από ένα εξαιρετικό σύστημα γραφής.
Οι Έλληνες έγραψαν επίσης ιστορία. Ιστορία στην Ελλάδα έγραψαν ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφώντας, ο Πλούταρχος, ο Αρριανός ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και άλλοι. Προηγουμένως από άλλους λαούς είχαν γραφεί μόνο απλά χρονικά. Όλα τα ζητήματα που σχετίζονται μέχρι σήμερα με την ιστοριογραφία αντιμετωπίσθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τους αρχαίους Έλληνες.
Κανείς Πέρσης ή Φοίνικας ή άλλος δεν έγραψε ιστορία της Περσικής αυτοκρατορίας για παράδειγμα.
Και η Παλαιά Διαθήκη είναι ιερό βιβλίο και όχι ιστορία, και κατεγράφη κατά τον 4ο ή 3ο π.Χ. αιώνα από Ιουδαίους που ήξεραν ελληνικά, με την τετράγωνη εβραϊκή γραφή που σήμερα θα τη χαρακτηρίζαμε αλφαβητική με τη διευρυμένη έννοια του όρου, αφού σε αυτή τη γραφή γινόταν εξ αιτίας επιρροής της ελληνικής αλφαβητικής γραφής, συστηματική χρήση διακριτικών σημείων για να καθορίζεται με ακρίβεια ο ήχος των συλλαβών.
Και η Παλαιά Διαθήκη έγινε γνωστή στον πολύ κόσμο με τη μετάφρασή της και την καταγραφή της στα ελληνικά, που έγινε περί το 280 π.Χ.από Ιουδαίους ελληνιστές, (Μετάφραση των εβδομήκοντα ή των 72, αφού υποτίθεται ότι από κάθε μία από τις 12 φυλές του Ισραήλ συμμετείχαν 6 Ιουδαίοι ελληνιστές), για να μπορούν να τη διαβάζουν οι Ιουδαίοι της ελληνιστικής εποχής.
Αλλά και στη νεότερη εποχή, ιστορία και φιλοσοφία της ιστορίας γράφτηκε συστηματικά μόνο με γραφές αλφαβητικές. Ο αληθινός πατέρας της ιστορίας δεν είναι ο Ηρόδοτος, είναι το αλφάβητο έγραψε ο Havelock.
Για αιώνες μετά την ανάπτυξη της αλφαβήτικής γραφής, το καινούργιο ερχόταν από την Ελλάδα.
Το αλφάβητο κατέστησε ακόμη δυνατή τη γραφή μεγάλου όγκου πληροφοριών και τη δημιουργία γραπτών κειμένων για την ακριβή διατύπωση και καταγραφή κάθε είδους πληροφοριών, απόψεων, σκέψεων, ιδεών, διαλογισμών και προβληματισμών. Πολλαπλασίασε έτσι τα γραπτά κείμενα και κατέστησε εφικτή τη μεταφορά μεγάλου μέρους της σοφίας των ανθρώπων μιας εποχής στους ανθρώπους πολύ μεταγενέστερων εποχών. Είκοσι χιλιάδες σελίδες έργων του Γαληνού σώζονται μέχρι σήμερα αναφέρει ο Τσαρλς Φρήμαν (Τσαρλς Φρήμαν: "Το Ελληνικό Επίτευγμα"). Και κατά τα χρονια τα μετά τον μεσαίωνα (τα αμέσως προηγούμενα από το ξεκίνημα των νεώτερων επιστημών), τα αρχαιοελληνικά συγγράματα ήταν τα καλύτερα συγγράμματα που υπήρχαν, για όλα σχεδόν τα θέματα. Και αυτά μελετουσαν οι θεμελιωτές της νεώτερης επιστήμης.
Η αναγέννηση των γραμμάτων και των επιστημών μετά το δυτικό μεσαίωνα, διευκολύνθηκε έτσι, πολύ από τη μελέτη έργων Ελλήνων και Λατίνων διανοητών, ιατρών, μαθηματικών, ποιητών, δραματουργών, ιστορικών και γραμματικών5.
Αυτή καθαυτή η ιδέα της μαθηματικής και της λογικής απόδειξης είναι ελληνική, και αποτέλεσε και αποτελεί μέχρι σήμερα τη βάση της ανάπτυξης των μαθηματικών και κατά τον Γερμανό φιλόσοφο Ιμμανουελ Καντ αποτελεί τη βάση δημιουργίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Οι Έλληνες υπήρξε ό μόνος λαός που έκανε αποδείξεις και αυτό έχει αποκληθεί ελληνικό μυστήριο αναφέρει ο Χάουαρντ Ήβς. Αυτό το μυστήριο εξηγείται με τη δημιουργία γλώσσας που μπορεί να αποδώσει την πορεία της σκέψης και την οργάνωσή της και εξηγεί την ανάπτυξη. των ελληνικών επιστημών. Οι δυτικοί μπόρεσαν να κάνουν το ίδιο μόνο μετά το 1200 μ.Χ. Και έμαθαν να κάνουν αποδείξεις μελετώντας τον Αριστοτέλη και τα έργα των αρχαίων Ελλήνων μαθηματικών.
Χωρίς την ελληνική γεωμετρία η νεότερη επιστήμη θα ήταν αδιανόητη, γράφει ο Ράσσελ στην Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας και αυτό είναι η μία όψη του νομίσματος.
Χωρίς την ελληνική τραγωδία, το θέατρο και τη φιλοσοφία του Σωκράτη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη η ευρωπαϊκή πολιτισμική κληρονομιά θα ήταν πολύ φτωχότερη γράφει ο Τσαρλς Φρήμαν.
Επίσης, το εύκολο της ανάγνωσης που εξασφαλίζει η αλφαβητική γραφή αποτελούσε προϋπόθεση για τη γενικευμένη και σε μεγάλη κλίμακα χρήση και διάδοση της τυπογραφίας, γεγονός με τεράστια και αυτονόητη σημασία.
Το αλφάβητο ήταν εύκολο να προσαρμοσθεί σε όλες τις γλώσσες και ήταν τρόπος γραφής κατάλληλος για όλες τις χρήσεις. Εξ αιτίας αυτού επηρέασε κάθε πτυχή της λειτουργίας των ανθρώπινων κοινωνιών.
Το αλφάβητο πολλαπλασίασε τους εγγράμματους ανθρώπους και δημιούργησε τις εγγράμματες κοινωνίες.
Οι αρχαίες ελληνικές πόλεις κράτη ήταν εγγράμματες από ένα σημείο και έπειτα. Οι προγενέστερες κοινωνίες δεν ήταν. Τα ελληνιστικά κράτη κυρίως, και σε μικρότερο βαθμό η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πέτυχαν να γίνουν εγγράμματοι ένα όχι ασήμαντο μέρος των υπηκόων τους. Στην ελληνιστική εποχή σημειώθηκε όπως έχει ήδη αναφερθεί, η πρώτη στην ιστορία επιστημονική επανάσταση, που ακολούθησε την άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών της κλασσικών χρόνων που είχε εμφανιστεί αρκετά νωρίτερα στις ελληνικές πόλεις κράτη.
Τα μεσαιωνικά κράτη ήταν σε μικρότερο βαθμό εγγράμματα. Στις ιταλικές πόλεις κράτη όμως δημιουργήθηκαν επαρκώς εγγράμματες κοινωνίες. Εμφανίστηκε έτσι στις ιταλικές πόλεις κράτη η Αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών. Αργότερα με την τυπογραφία έγινε δυνατό να δημιουργηθούν σε κάποιο βαθμό εγγράμματες κοινωνίες, και σε κράτη μεγάλου μεγέθους. Έτσι το 17ο αιώνα, αρκετα μετά την Αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών η ιστορία επαναλαμβάνεται αφού στη δυτική Ευρώπη οι επιστήμες απογειώνονται. Εμφανίζεται αυτό που μπορεί να ονομασθεί νεότερη επιστημονική επανάσταση, η δεύτερη στην ιστορία επιστημονική επανάσταση.
Και η δεύτερη επιστημονική επανάσταση εμφανίστηκε σε χώρες που ήταν σε επαρκή βαθμό εγγράμματες τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις στις οποίες είχαν δημιουργηθεί και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Προϋπόθεση για τη δημιουργία επαρκώς εγγράμματων κοινωνιών φαίνεται ότι ήταν η χρήση γραφής με την απλότητα, τη λειτουργικότητα και την πληρότητα της αλφαβητικής γραφής.
Το αλφάβητο δημιούργησε τις εγγράμματες κοινωνίες, «το αλφάβητο μας έκανε αυτό που είμαστε» γράφει ο Powell και ο Eric Havelock έχει υποστηρίξει ότι η επινόηση του ελληνικού αλφαβήτου αποτελεί ένα γεγονός που η σπουδαιότητά του δεν έχει κατανοηθεί πλήρως. Η εμφάνιση του αλφαβήτου υποστηρίζει ο Havelock επιβάλει το διαχωρισμό των πολιτισμών σε προ-ελληνικούς και μετα-ελληνικούς.
Οι τίτλοι των έργων του Havelock "Origins of Western literacy" και "The Literate Revolution in Greece and Its Cultural Consequences", αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του "The Muse Learns to Write", απηχούν την επίγνωση ότι μια επινόηση που είχε αποδειχθεί καίρια, καταλυτική για την αλλαγή του χαρακτήρα της ελληνικής αντίληψης για τον άνθρωπο και τον κόσμο, ήταν προορισμένη να κάνει το ίδιο για την Ευρώπη ως σύνολο και θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνη για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα της σύγχρονης δυτικής αντίληψης πραγμάτων η οποία τείνει να γίνει παγκόσμια.
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Marshall MacLuhan καθηγητής της School of Communication του University of Toronto, περιέλαβε την επινόηση του φωνητικού αλφαβήτου από τους Έλληνες, στις τρεις βασικές τεχνολογικές καινοτομίες των ιστορικών χρόνων. (Eric Macluhan and Frank Zingrone: Essential Mcluhan p.245, New York 1995).
Δείτε και σχετικό δημοσίευμα του καθηγητού γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεωργίου Μπαμπινιώτη με τίτλο "Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΣ"
Σημειώσεις
1. Francisco R. Adrados: Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας 1999
2. Ο Adrados στο βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει ότι από το νοέω δημιουργήθηκε πλήθος όρων που εμφανίζονται στους αρχαίους συγγραφείς. Στον Όμηρο οι όροι ανόητος και άνοια. Στους προσωκρατικούς οι νοερός, νοητός, νοήμων, ανοήμων. Στον ιωνικό πεζό λόγο οι διάνοια, διανόημα, διανόησις, παράνοια, πρόνοια, εννοέω, επινοέω, κατανοέω, υπονοέω. Στην αττική οι έννοια, επίνοια, δύσνοια, υπόνοια, δύσνοος. Στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη οι νόησις, νόημα, διανοέω, εννόησις, κατανόημα, κατανόησις, περίνοια, διανοητικός, παρανοέω, ανοηταίνω. Στον Αριστοτέλη οι όροι έκνοια, εννόημα, νοητικός, διανοητός. Στους ελληνιστικούς ή και μεταγενέστερους χρόνους οι όροι άνους, σύννους, έκνους, οξύνους, αμφίνους, περίνους, πολλά επίθετα σε -νοητικός, -νοηματικός, ουσιαστικά σε -νοητής, -νόησις, -νοησία, τα ρήματα ανοητεύω, ανοητέω, κ.λ.π.
3.Ο Adrados στο βιβλίο του "Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας" αναφέρει ότι:
- Ο ιωνικός πεζός λόγος χρησιμοποιήθηκε από συγγραφείς όπως ο Φερεκύδης, ο Ηράκλειτος, ο Δημόκριτος, ο Πρωταγόρας, ο Ηρόδοτος, ο Αναξαγόρας και οι γιατροί της σχολής του Ιπποκράτη.
Ο Ηρόδοτος αντιπροσωπεύει το πέρασμα από τη μυθική νοοτροπία στην κριτική και ιστορική θεώρηση και από τον τοπικισμό στην παγκοσμιότητα. Μπόρεσε και άρθρωσε χωρίς να είναι ανειλικρινής σε τίποτε, μια παγκόσμια ιστορία που απευθυνόταν σε όλους τους Έλληνες και δεν συκοφαντούσε τους «εχθρούς τους». Μπορεί τμήματα του έργου του να τα διάβαζε σε δημόσιες συναθροίσεις αλλά η φύση και η έκταση του έργου του φανερώνουν ότι προοριζόταν για ανάγνωση και όχι για ακρόαση.
Οι γιατροί απευθύνονταν σε όλους τους ανθρώπους, μελέτησαν την ανθρώπινη φύση και ανέτρεψαν την πίστη σε μαγικές αιτίες των ασθενειών.
Οι γιατροί ανέπτυξαν επίσης το επιστημονικό λεξιλόγιο, δημιούργησαν το πρώτο επιστημονικό σύγγραμμα και δημιούργησαν το πρώτο πλήρως ανεπτυγμένο στυλ πεζού λόγου."
[Adrados: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας]
-"Η Αττική υπήρξε η γλώσσα της ποίησης, της τραγωδίας, της κωμωδίας, των ρητόρων, των σοφιστών.
Ο Σωκράτης αναζητούσε. Δεν διαμόρφωνε θεωρία, δεν έγραφε. Ζούσε στο περιβάλλον της προφορικής παράδοσης όπου η ποίηση ακουγόταν στο θέατρο, στο συμπόσιο, στο σχολείο, όπου οι λόγοι της εκκλησίας του δήμου και των δικαστηρίων δεν γράφονταν (αυτό έγινε αργότερα), όπου ο Ζήνων συγκέντρωνε φίλους για να τους διαβάσει κάποιο γραπτό του, όπου ο Ηρόδοτος έκανε γνωστή την ιστορία του μέσω της ανάγνωσης.
Όμως ο Ζήνων, ο Ηρόδοτος, οι φιλόσοφοι εν γένει, οι σοφιστές , οι ρήτορες, οι μαθηματικοί, αποτελούσαν, έναν καινούργιο πολιτισμό, τον πολιτισμό του βιβλίου. Συζητούσαν αλλά τους άρεσε να γράφουν λόγους και συγγράμματα για θεωρητικά θέματα. Επιδιώκοντας να αναπτύξουν την επιχειρηματολογία τους συνέβαλαν στη διαμόρφωση του μεστού πεζού αττικού λόγου η καλλιέργεια του οποίου είχε ξεκινήσει νωρίτερα με τον Γοργία (Απολογία Παλαμήδους) και το Θρασύμαχο, και εκπροσωπείται από συγγραφείς όπως ο Θουκυδίδης και ο Πλάτωνας.
Ο Θουκυδίδης δεν επιδιώκει τη λαμπρότητα αλλά μια ακριβή αναφορά και εξήγηση των γεγονότων. Το έργο μου έχει γραφτεί σαν μελέτημα παντοτινό, όχι σαν πρόσκαιρο ανάγνωσμα αναφέρει και επικρίνει τους ρήτορες και τους σοφιστές που επιδιώκουν να ευχαριστήσουν με μυθικές και ποιητικές φαντασίες, ενώ ο ίδιος επιδιώκει να αποδώσει με ακρίβεια την αλήθεια και διαμορφώνει κατάλληλα το λόγο του.
Περισσότερο κριτικός ο Πλάτωνας αντιπαραθέτει τη φιλοσοφία που κατά εκείνον αναζητεί συστηματικά την αλήθεια, με τη ρητορική και την ποίηση. Και ο
Δημόκριτος, γνωστός κυρίως για την ατομική θεωρία, ανήκει σε εκείνους που προχώρησαν περισσότερο στην αναζήτηση ενός ύφους χωρίς στολίδια."
[Adrados: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας]4. Τα όσα εδώ γράφονται φυσικά δε σημαίνουν ότι αρκεί μια χώρα να έχει αλφαβητική γραφή για να πετύχει ότι πέτυχαν στην ανάπτυξη των επιστημών οι αρχαίοι Έλληνες ή οι δυτικοί λαοί των νεότερων χωρών. Η υιοθέτηση της αλφαβητικής γραφής θεωρείται μόνο αναγκαία προϋπόθεση.
5. Το τι παρέλαβαν οι δυτικοί μετά το μεσαίωνα από τους Έλληνες της αρχαιότητας αξίζει να αναφερθεί. Ήδη έχει αναφερθεί η τεράστια σημασία του λεξιλογίου, των λογοτεχνικών ειδών, του συντακτικού που παρέλαβαν. Το τι παρέλαβαν ως πρότυπο καλλιτεχνικής έκφρασης είναι αρκετά γνωστό. Το τι παρέλαβαν στις επιστήμες και στη φιλοσοφία ήταν εξ ίσου σημαντικό.
Θυμίζω ότι οι φυσικοί φιλόσοφοι διατύπωσαν την ιδέα για την ατομική δομή της ύλης και ανέπτυξαν πειστικά επιχειρήματα για να υποστηρίξουν αυτήν την ιδέα.
Οι Έλληνες εξ άλλου, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, ήταν ο μόνος από τους λαούς της αρχαιότητας που επαλήθευε τις μαθηματικές και όχι μόνο αλήθειες με λογικές αποδείξεις και όχι μόνο με πειραματικές μεθόδους. Ο Howard Eves γράφει στο βιβλίο του Μεγάλες Στιγμές των Μαθηματικών 1983, ότι αυτό ονομάζεται από τους μελετητές ελληνικό μυστήριο. Οι Έλληνες έκριναν ότι οι γεωμετρικές αλήθειες πρέπει να επαληθεύονται με λογική απόδειξη και όχι μόνο με πείραμα ή μέτρηση. Και δεν περιορίστηκαν σε αυτό.. Έκριναν ότι από κάθε σύνολο προτάσεων και παραδοχών, απορρέουν λογικά και άλλες προτάσεις και θεώρησαν αναγκαίο να μπορούν να βρισκουν τις αναγκαστικές συνέπειες οποιωνδήποτε παραδοχών. Και ήταν οι μόνοι που το έκαναν. και αυτό είναι το ελληνικό μυστήριο.
Και οι δυτικοί την διαδικασία της απόδειξης την έμαθαν από τα
ελληνικά έργα και μπόρεσαν να συνεισφέρουν δικές τους αποδείξεις μόνο από
τον 13ο αιώνα και εδώ.
Όμως αυτό το μυστήριο εξηγείται από τη χρήση μιας γραφής με τα χαρακτηριστικά της αλφαβητικής γραφής, αφού:
-Η αλφαβητική γραφή διευκόλυνε και προκάλεσε τον εμπλουτισμό την εκλέπτυνση και την εξειδίκευση του λεξιλογίου.
-Η αλφαβητική γραφή οδήγησε στη δημιουργία ενός πεζού λόγου αναλυτικού, κατάλληλου για να αποδοθεί με ακρίβεια οτιδήποτε και κατάλληλου να παρουσιάσει όλες τις σχέσεις της σκέψης, όλη την πορεία της και την οργάνωσή της.
-Η αλφαβητική γραφή κατέστησε δυνατή την κοινολόγηση με ακρίβεια των σκέψεων, των στοχασμών καθενός σε άλλους και κατεστησε επίσης δυνατή την λεπτομερή ανάλυση των σκέψεων και των διαλογισμών οποιουδήποτε.
-Η αλφαβητική γραφή δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να μπορεί κάθε στοχαστής να αναλύει με πληρότητα τις δικές του σκέψεις.
Έτσι οι Έλληνες προσπάθησαν από πολύ παλιά να συνδέσουν λογικά τα επιμέρους θέματα και να εξηγήσουν το κάθε τι. Από το 600 π. Χ. περίπου ο Θαλής δίνει αποδείξεις απλών γεωμετρικών προτάσεων. Οι φυσικοί φιλόσοφοι στη συνέχεια προσπάθησαν να κατανοήσουν και να εξηγήσου λογικά τον κόσμο , το σύμπαν. Στη συνέχεια οι Πυθαγόριοι καλλιέργησαν την αγάπη για τα μαθηματικά και τα μελέτησαν συστηματικά.
Ο Καντ στέκεται στην απόδειξη του ότι οι παρά την βάση γωνίες ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες , αναφέροντας ότι με αυτή την απόδειξη έλαμψε ένα φως και ξεκίνησε ο δρόμος ανάπτυξης των επιστημών.
Όπως και νάχει η αποδεικτική διαδικασία προκαλεί ισχυρή εντύπωση. Προσφέρει
τη χαρά της ανακάλυψης. Και η επίλυση
προβλημάτων είναι η σκάλα με την οποία ο νους ανέρχεται στα υψηλότερα επίπεδα
έρευνας και μελέτης. Αναφέρεται ότι
ο πολιτικός φιλόσοφος Τόμας Χόμπς (1588 –
1679), φυλλομετρώντας τα στοιχεία του Ευκλείδη πρόσεξε την πρόταση 47 του βιβλίου Ι , το πυθαγόρειο θεώρημα , και
έννοιωσε κατάπληξη. «Μα το Θεό αυτό είναι αδύνατο» αναφώνησε, και άρχισε να
διαβάζει την απόδειξη. Συνάντησε παραπομπές σε άλλες προτάσεις, και απο αυτές
παραπομπές σε άλλες. Τις ακολούθησε και τελικά πείστηκε ότι το θεώρημα είναι
σωστό. Αυτό τον έκανε να αγαπήσει και να νοιώσει ενθουσιασμό για τη γεωμετρία. [Robert Crease: 10 Μεγάλες Εξισώσεις]
Αυτό είναι μια περίπτωση, μάλιστα αρκετά πρόσφατη. Οι δυτικοί μπόρεσαν
και ακολούθησαν το δρόμο των αποδείξεων μόνο μετά τον 13ο αιώνα
. Αυτό προήλθε από τη βαθμιαία αποκατάστση της
λογικής του Αριστοτέλη και των ελληνικών μαθηματικών αναφέρει ο Crombie. (A. C. Crombie: Από
τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο)
Πέρα από αυτό, τα ελληνικά μαθηματικά εντυπωσίαζαν τους δυτικούς και για το
περιεχόμενό τους , και τους προσέφεραν γνώσεις αδιανόητες για αυτούς μέχρι τότε,
και απαραίτητες για τις αναζητήσεις τους.
Τον 3ο π.Χ. αιώνα ο Ευκλείδης επιχειρεί και φέρνει σε πέρας ένα εκπληκτικό εγχείρημα. Να δείξει το σύνολο των γεωμετρικών προτάσεων ως λογική συνέπεια πέντε «προφανών» αρχικών γεωμετρικών προτάσεων και των γενικών νόμων συλλογιστικής και συμπερασματολογίας.
Ο τρόπος ανάπτυξης του θέματος είναι εξίσου θαυμαστός με την αρχική σύλληψη. Οι αρχικές προτάσεις που επιλέγει είναι λογικά ανεξάρτητες μεταξύ τους. Είναι όλες αναγκαίες, καμιά δεν μπορεί να παραληφθεί. Ο Ευκλείδης ήταν απολύτως βέβαιος για αυτό. Πολλοί μεταγενέστεροι μέχρι το 1800 περίπου, επιχείρησαν ματαίως να συναγάγουν την πέμπτη πρόταση από τις υπόλοιπες. Ακόμη, οι αρχικές προτάσεις που έθεσε ο Ευκλείδης περιγράφουν με ακρίβεια και πληρότητα όχι έναν αφηρημένο μαθηματικό χώρο αλλά όπως εκείνος επεδίωκε, το χώρο τον αντιληπτό με τις αισθήσεις και τα όργανα μέτρησης, το φυσικό χώρο. Η Γεωμετρία του ήταν και τα μαθηματικά αλλά και η "φυσική" του φυσικού χώρου.
Ενισχυτικό αυτής της θεώρησης είναι και το γεγονός ότι ο
Μενέλαος μελέτησε τη γεωμετρία της σφαιρικής επιφάνειας με τα αξιώματα
του Ευκλείδη για την επίπεδη γεωμετρία , ονομάζοντας ευθείες τους μέγιστους
κύκλους της σφαιρικής επιφάνειας και τροποποιώντας κατάλληλα το πέμπτο αξίωμα
αφού σε σφαιρική επιφάνεια δεν υπάρχουν παράλληλοι μέγιστοι κύκλοι (παράλληλες
ευθείες) , και τον δεύτερο αξίωμα αφού οι ευθείες της σφαιρικής επιφάνειας,
(μέγιστοι κύκλοι) , έχουν πεπερασμένο μήκος και επομένως δεν μπορεί να
επεκταθούν επ’ άπειρον.
Απέδειξε έτσι (με βάση τα αξιώματα), ότι το αθροισμα των γωνιών σφαιρικού τριγώνου είναι μεγαλύτερο των δύο ορθών (χρειάστηκαν και κάποιες άλλες τροποποιήσεις πλην της τροποποίησης του πέμπτου αξιώματος). Η κατανόηση κατά τους νεώτερους χρόνους της ανεξαρτησίας της πέμπτης πρότασης από τις υπόλοιπες τέσσερεις, οδήγησε στην ιδέα κατασκευής αφηρημένων μαθηματικών χώρων "μη ευκλείδειων" στους οποίους η πέμπτη από τις αρχικές προτάσεις (αιτήματα) του Ευκλείδη δεν ισχύει. Η Γεωμετρία του Ρίμαν είναι η γεωμετρία της σφαιρικής επιφάνειας του Μενελάου. Η Γεωμετρία του Λαμπατσέφσκι είναι η γεωμετρία υπερβολικών επιφανειών.
Εξ άλλου η σύνδεση της λογικής αρχής που ορίζει ότι αν μια πρόταση είναι αληθής τότε η πρόταση που αποτελεί την άρνησή της είναι ψευδής (αρχή της αντίφασης) και της λογικής αρχής που ορίζει ότι αν αν μια πρόταση είναι ψευδής τότε η πρόταση που αποτελεί την άρνησή της είναι αληθής (αρχή του αποκλεισμού τρίτου), έδωσε την αποδεικτική μέθοδο της εις άτοπον απαγωγής που στο έργο του Ευκλείδη χρησιμοποιείται κατά τρόπο συστηματικό και εξαντλητικό και επιτρέπει να δοθούν σε δύσκολες περιπτώσεις αποδείξεις που είναι και αυστηρές και σύντομες. Σε σύντομες και αυστηρές αποδείξεις οδηγούν και όλες οι αποδεικτικές μέθοδες που επινοεί ή απλά χρησιμοποιεί.
Περαιτέρω:
- Οι Έλληνες ανακάλυψαν θεωρητικά την ύπαρξη αριθμών που δεν μπορεί να ισούνται με ένα κλάσμα (των αρρήτων ή ασυμμέτρων αριθμών) που χωρίς αυτούς δεν μπορεί να αποδοθεί πάντοτε μια ακριβής αριθμητική τιμή σε ένα μήκος ή γενικότερα σε ένα οποιοδήποτε μέγεθος. Η κρίση που δημιουργήθηκε με αυτήν την ανακάλυψη ξεπεράστηκε με τον ορισμό της ισότητας των λόγων που προέρχεται από εργασία του Ευδόξου και εκτίθεται με έξοχο τρόπο από τον Ευκλείδη. Ο ορισμός δείχνει βαθειά γνώση του θέματος των ασυμμέτρων αριθμών και δίνει τη δυνατότητα να εξετάζεται η ισότητα ή μη του λόγου δύο ομοειδών μεγεθών, ασύμμετρων ή σύμμετρων μεταξύ τους, προς το λόγο δύο άλλων επίσης ομοειδών μεταξύ τους μεγεθών, συγκρίνοντας με την έννοια του μεγαλύτερο, μικρότερο ή ίσο, μόνο ακέραια πολλαπλάσια τους.
(Αν Α και Β δύο ομοειδή μεγέθη και Γ, Δ δύο άλλα μεγέθη επίσης ομοειδή μεταξύ τους αλλά όχι κατ’ ανάγκην ομοειδή προς τα Α και Β, ο λόγος Α προς Β είναι ίσος με το λόγο Γ προς Δ όταν για οποιουσδήποτε θετικούς ακεραίους μ και ν το μ.Α είναι μεγαλύτερο από, μικρότερο από ή ίσο προς το ν.Β όταν το μ.Γ είναι αντιστοίχως μεγαλύτερο από, μικρότερο από ή ίσο προς το ν.Δ.). Αυτά σημαίνουν ότι κατά αυτόν τον ορισμό δύο αριθμοί είναι ίσοι όταν δεν υπάρχει μεταξύ τους ρητός αριθμός.
Την τελευταία υπογραμμισμένη πρόταση έδωσε ο Weierstrass κατά τον 19ο αιώνα ως ορισμό της ισότητας πραγματικών αριθμών ενώ ο Russell αναφέρει ότι ο τρόπος ορισμού της ισότητας λόγων ή αριθμών από τον Εύδοξο και τον Ευκλείδη έχει μεγάλη
λογική ομορφιά και υποδηλώνει τις
μεθόδους της νεότερης ανάλυσης. Σήμερα ο ορισμός αυτός αναφέρεται ως ένα αριστούργημα της μαθηματικής γραμματείας και θεωρείται ισοδύναμος με τους κατά Weierstrass και
Dedekind ορισμούς της ισότητας πραγματικών αριθμών που δόθηκαν κατά τον δέκατο
ένατο αιώνα. Ο Howard Eves γράφει ότι οι τομές Dedekind είναι ουσιαστικά μια αριθμητοποιημένη
εκδοχή της θεωρίας των αναλογιών που εκτίθεται στο πέμπτο βιβλίο του Ευκλείδη.
- Στο έργο του Ευκλείδη αναπτύσσονται και πολλά άλλα και σημαντικά θέματα μεταξύ των οποίων αναφέρουμε μόνο τη θεμελίωση της αριθμοθεωρίας που περιλαμβάνει την εισαγωγή της έννοιας του πρώτου αριθμού, έννοια θεμελιώδη για την εξέλιξη των μαθηματικών, και μια υπέροχα κομψή και απλή απόδειξη του ότι το πλήθος των πρώτων αριθμών είναι άπειρο.
Στα "Στοιχεία" εκτίθεται και η ανακάλυψη των αρρήτων αριθμών που αναφέρουμε παραπάνω, ανακάλυψη που ολοκλήρωσε το αριθμητικό σύστημα και έκανε δυνατή την απόδοση μέτρου σε κάθε μέγεθος.
Στα "Στοιχεία" εκτίθεται επίσης η σχετική με τους άρρητους αριθμούς συστηματική θεωρία που αναπτύχθηκε από τον Θεόδωρο τον Κυρηναίο και τον Θεαίτητο τον Αθηναίο. Παρατίθεται ακόμη η πολύ ισχυρή μαθηματική αποδεικτική μέθοδος της εξάντλησης που οφείλεται στον Εύδοξο, και ήταν βασική για το ξεκίνημα του απειροστικού λογισμού.
Τα "Στοιχεία" του Ευκλείδη χρησιμοποιήθηκαν στη Δυτική Ευρώπη για τη διδασκαλία της γεωμετρίας μέχρι περίπου το 1900. Ο διαπρεπής ερευνητής και καθηγητής Δημήτρης Χριστοδούλου αναφέρει:
"Σαν επίτευγμα του ανθρωπίνου πνεύματος η Ευκλείδεια Γεωμετρία μπορεί να συγκριθεί μόνο με την Μηχανική του Νεύτωνα. Η Ευκλείδεια Γεωμετρία εισήγαγε την υποθετικο – αποδεικτική μέθοδο η οποία είναι ο ορισμός της Επιστήμης. Αυτό έλεγε και ο Νεύτων και ο Αϊνστάιν. Κάποτε που είχα μια ομιλία με ακροατήριο Άραβες, είπα κάτι δικό τους που βρήκα σε ένα βιβλίο, ότι ένας Άραβας μαθηματικός την εποχή της ακμής του Αραβικού πολιτισμού έλεγε για τον Ευκλείδη: δεν υπάρχει κανείς που δεν ακολούθησε τα βήματά του, όλοι λοιπόν είμαστε μαθητές του."
- Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος έβγαλε τη γη από το κέντρο του κόσμου υποστηρίζοντας ότι εκτελεί ταυτόχρονα περιφορά περί τον ήλιο και περιστροφή περί τον άξονά της και η ιδέα αυτή προκάλεσε κατά τη νεώτερη εποχή τις αναζητήσεις που οδήγησαν στην υιοθέτηση της ηλιοκεντρικής θεωρίας στην ανακάλυψη των νόμων κίνησης των πλανητών και στη ανάπτυξή της μηχανικής ως επιστήμης των νόμων της κίνησης
-Ο Απολλώνιος μελέτησε πλήρως τις ιδιότητες των κωνικών τομών (έλλειψη, υπερβολή, παραβολή), Οι λέξεις για τις καμπύλες έλλειψη, παραβολή και υπερβολή που αποτελούν τις κωνικές τομές, πρωτοεμφανίζονται στα γραπτά αγγλικά περί το 1600, προέρχονται από τα λατινικά και είναι οι αντίστοιχες ελληνικές λέξεις.
Τις κωνικές τομές την έλλειψη, την υπερβολή και την παραβολή είχε γνωρίσει ο Κέπλερ, (έχοντας μελετήσει σε βάθος και τον Ευκλείδη και τον Απολλώνιο αλλά και τον Αρχιμήδη), και μπόρεσε να αναγνωρίσει ότι οι τροχιές των πλανητών είναι ελλείψεις θέτοντας έτσι τα θεμέλια της νεώτερης αστρονομίας και προετοιμάζοντας τα θεμέλια της νεώτερης φυσικής. (Η έλλειψη είναι μια από τις κωνικές τομές). Η επίδρασή του είναι φανερή ακόμη και στο κορυφαίο επίτευγμα της επιστημονικής επανάστασης, την Principia του Νεύτωνα αναφέρει ο Δ. Χριστοδούλου
- Ο Αρχιμήδης ξεκίνησε τη μακρόχρονη ιστορία του επιστημονικού υπολογισμού του π, έγραψε τα πρώτα αξιόλογα κείμενα πάνω στη μαθηματική φυσική, ανέπτυξε την οπτική , τη στατική και την υδροστατική, ανέπτυξε τη θεωρία κατασκευής μηχανικών μέσων και κατασκεύασε ειδικές μηχανές και πάνω από όλα, έθεσε τα θεμέλια του απειροστικού λογισμού υπολογίζοντας με τη μέθοδο της εξάντλησης που είχε εισαγάγει ο Εύδοξος, εμβαδα και όγγους καμπύλων σχημάτων και στερεών και αποδεικνύοντας με απόλυτη αυστηρότητα την ορθότητα των υπολογισμών του χρησιμοποιώντας διπλή εις άτοπον απαγωγή
Και ο απειροστικός λογισμός άρχισε να αναπτύσσεται πέρα από το επίπεδο που τον είχε αναπτύξει ο Αρχιμήδης μόνο μετά το 1600, με τον Καβαλιέρι, το Νεύτωνα και τον Λάιμπνιτς με βάση εκκίνησης την σε βάθος μελέτη των στοιχείων του Ευκλείδη, των κωνικών τομών του Απολλώνιου και των έργων του Αρχιμήδη.
Και η μαθηματική αυστηρότητα στον τρόπο συμπερασματολογίας και στον τρόπο έκθεσης των εργασιών τους που χαρακτήριζε τους αρχαίους Έλληνες μαθηματικούς, επανεμφανίζεται μόλις από το δέκατο ένατο αιώνα και εδώ. Μεχρι τότε η αυστηρότητα των νεώτερων μαθηματικών υπολειπόταν κατά πολύ εκείνης των αρχαιοελληνικών.
Μερικές ακόμη επισημάνσεις
- Στην αστρονομία οι Έλληνες άρχισαν να μετρούν τα μεγέθη και τις αποστάσεις των ουρανίων σωμάτων με σωστές μεθόδους και αστοχούσαν μόνο εξ αιτίας της έλλειψης κατάλληλων οργάνων.
-Ο Εύδοξος, μαθηματικός, αστρονόμος και νομοθέτης από την ελληνική πόλη Κνίδο της Μικράς Ασίας εσήγαγε τα μαθηματικά στη μελέτη της αστρονομίας. Διατύπωσε τη θεωρία ή ακριβέστερα ανέπτυξε το μοντέλο των 27 ομόκεντρων ουρανίων σφαιρών για την ερμηνεία των φαινομένων κινήσεων και την πρόβλεψη της θέσης των αστέρων και των πλανητών. Περαιτέρω υπολόγισε τη διάρκεια του έτους στον Άρη σε 2 γήινα έτη (1,88 το σωστό), του Δία 12 έτη (11,86) και του Κρόνου 30 έτη (29,46). Το έργο του στα μαθηματικά οδήγησε στο ξεπέρασμα της κρίσης που είχαν γνωρίσει, με την ανακάλυψη των αρρήτων αριθμών, συνέβαλε καθοριστικά στην αναγέννηση τους και είναι προδρομικό του έργου του Αρχιμήδη στον λογισμό.
-Οι Έλληνες μαθηματικοί Ίππαρχος, Μενέλαος, Πτολεμαίος, είχαν συντάξει πίνακες ισοδύναμους με τους πίνακες τριγωνομετρικών αριθμών και απέδειξαν σχέσεις ισοδύναμες των σημερινών τριγωνομετρικών σχέσεων που τις χρησιμοποίησαν και στην αστρονομία.
-Ο Ίππαρχος ανακάλυψε το νόμο μετάπτωσης των ισημεριών και ήταν ο πρώτος που έγραψε συστηματικά τριγωνομετρία και ο πρώτος που συνέταξε κατάλογο απλανών αστέρων με 850 αστέρια, καθορίζοντας τη θέση τους με όρους συντεταγμένων πλάτους και μήκους σε σχέση με την εκλειπτική, αναφέροντας και το φαινόμενο μέγεθός τους.
Ο Πτολεμαίος συμπλήρωσε τους πίνακες του Ίππαρχου ανεβάζοντας στους 1022 τον αριθμό των καταγεγραμμένων αστέρων. Το έργο τους το συμπλήρωσε οΤύχο Μπράχε και τους Πίνακες του Τύχο Μπράχε αξιοποίησε ο Κέπλερ.
-Ο Ερατοσθένης υπολόγισε την ακτίνα της γης με εξαιρετικά απλό τρόπο και με σφάλμα μικρότερο των 40 χιλιομέτρων, ο Πτολεμαίος υπολόγισε την απόσταση γης-σελήνης σε 29,5 γήινες διαμέτρους (το σωστό είναι 30,2 ), ο Ποσειδώνιος εκτίμησε την απόσταση γης-ηλίου σε 6545 γήινες διαμέτρους (το σωστό είναι 11726) και ο Ίππαρχος υπολόγισε τη διάρκεια του σεληνιακού μήνα με ακρίβεια δευτερολέπτου.
Για την ιατρική αναφέρω ότι:
-Στα ελληνικά, με τα έργα τα αποδιδόμενα στη σχολή του Ιπποκράτη, πρωτοεμφανίστηκε το επιστημονικό σύγγραμμα, δόθηκε ακριβής περιγραφή των συμπτωμάτων πλήθους ασθενειών (φθίση, πνευμονικές ασθένειες, τέτανος και άλλες), αναζητήθηκαν φυσικές αιτίες των ασθενειών και τρόποι θεραπείας τους, καθορίσθηκαν οι αρχές της δημόσιας υγείας και η ηθική που θεωρείται και σήμερα ότι πρέπει να διέπει τους γιατρούς κατά την άσκηση του ιατρκού επαγγέλματος.
Αποδόθηκε επίσης ιδιαίτερη σημασία στην πρόληψη. Αναπτύχθηκαν διαδικασίες εξέτασης των ασθενών που δεν διαφέρουν πολύ από τις σημερινές, και αναπτύχθηκαν επίσης χειρουργικές μέθοδοι για κατάγματα σαν παράδειγμα αλλά και για συγκεκριμένες οφθαλμικές εγχειρήσεις.
-Ο Ηρόφιλος της Χαλκηδόνας έδωσε την πρώτη περιγραφή του ήπατος και του πεπτικού συστήματος, περιέγραψε πρώτος την ανατομία του μυαλού, ανακάλυψε τα νεύρα και τα διέκρινε σε κινητικά και αισθητήρια. Περιέγραψε συγκεκριμένα νεύρα (οπτικά, οφθαλμοκινητικά, τα τρίδυμα, τα ακουστικά, τα υπογλώσσια).Περιέγραψε τις βαλβίδες της καρδιάς, τις καρδιακές κοιλότητες,και τις διαφορές φλεβών και αρτηριών,περιέγραψε τους σπερματικούς πόρους. Εισήγαγε στις ιατρικές εξετάσεις τη μέτρηση των σφυγμών, εσήγαγε πλήθος νέων ιατρικών όρων και αφιέρωσε ειδικό σύγγραμα στη μελέτη των ματιών του ανθρώπου.
-Χιλάδες σελίδες έργων του Γαληνού (2ος μ.Χ. αιώνας) διασώθηκαν μέχρι την εποχή μας και κατά τους πρώτους αναγεννησιακούς χρόνους το καλύτερο σύγγραμμα ανατομίας που υπήρχε ήταν το σύγγραμμα το Γαληνού. Ο Γαληνός διέγνωσε την ανάγκη της γνώσης της κατασκευής και της λειτουργίας του υγιούς οργανισμού, διαπίστωσε ότι τα νοσογόνα αίτια μπορεί να είναι εσωτερικά ή εξωτερικά, διαπίστωσε την κληρονομικότητα ασθενειών, μελέτησετη μεταδοτικότητα των ασθενειών και την επώαση των λοιμωδών νόσων, διαπίστωσε ότι κατά την είσοδο της νόσου προσβάλλονται πρώτα τα ασθενέστερα όργανα, μελέτησε την ανοσία και περιέγραψε πλήθος ασθένειες (φθίση, πνευμονία, καρκίνο του πνεύμονος, πλευρίτιδα, κωλικούς των νεφρών, παθήσεις του ήπατος, παθήσεις του σπληνός, σκωληκοειδίτιδα, λύσσα, ελονοσία, δυσεντερία, ίκτερο, επιληψία και άλλες). Ανακάλυψε τα τριχοειδή αγγεία που συνδέουν τις φλέβες με τις αρτηρίες, περιέγραψε τους χιτώνες των οφθαλμών και θεωρείται ο μακρινός προάγγελος της τελειοποίησης των χειρουργικών εργαλείων. Ακόμη \ ο Γαληνός έκανε πειράματα και εγχειρήσεις επιμένοντας στην ταχύτητα και στην έλλειψη οδύνης και στην ασφάλεια του ασθενούς. Έσωσε τη ζωή αρρώστου με σήψη του περικαρδίου, κάνοντας εκτομή στέρνου και αποκαλύπτοντας έτσι την καρδιά, εγχείρηση δύσκολη ακόμη και σήμερα.
Χειρόγραφοι κώδικες έργων του Γαληνού συντάχθηκαν επανειλημένα από τον ένατο έως τον δέκατο έβδομο αιώνα σε 40 και πλέον ευρωπαϊκές πόλεις.
- Και στη φαρμακολογία ο Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ.) έγραψε μεταξύ πολλών άλλων και το "Περί ύλης της ιατρικής" που περιέχει περισσότερες αοό 1000 συνταγές φαρμάκων (813 φυτικής προελεύσεως, 101 ζωικής και 102 ορυκτών) , και 4740 ιατρικές εφαρμογές. Το έργο αυτό παρέμενε το καλύτερο φαρμακολογικό έργο μέχρι και τον 16ο αιώνα.
Με τη φαρμακολογία είχαν ασχοληθεί περισσότεροι από 100 αρχαίοι Έλληνες γιατροί.(Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου: Αρχαίοι Έλληνες Ιατροί, Αθήνα 1998 ΙΑΣΩ)
Η δυτική Ιατρική ξεπέρασε την ελληνκή τον δέκατο έβδομο αιώνα /]Στις αρχές αυτού του αιώνα ο Βρεταννός ιατρός HARVEY εργαζόμενος στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας στην Ιταλία ανακάλυψε τη λειτουργία της καρδιάς και την κυκλοφορία του αίματος. Η ανακάλυψη των τριχοειδών αγγείων, (με τη χρήση μικροσκοπίου), από τον Malpighi το 1661 επιβεβαίωσε και ολοκλσε τη σχετική θεωρία.
Ότι έγινε με τα μαθηματικά, την ιατρική και την αστρονομία έγινε λίγο πολύ και με όλους τους άλλους τομείς. Στη φιλοσοφία έγινε κάτι περισσότερο.
Οι αρχαίοι Έλληνες στοχάστηκαν ελεύθερα πάνω στη φύση του κόσμου και τους σκοπούς της ζωής, έθεσαν και ανέλυσαν όλα χωρίς εξαίρεση τα ζητήματα που απασχολούν μέχρι σήμερα τη φιλοσοφία, ανέπτυξαν ολοκληρωμένα φιλοσοφικά συστήματα που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τα νεώτερα και έδωσαν απαντήσεις σε ερωτήματα για το τι υπάρχει, για το τι και πώς μεταβάλλεται, για τη σχέση τους με την αισθητηριακή αντίληψη, για το τι και πώς γνωρίζουμε ή μπορεί να γνωρίζουμε για εμάς για τους άλλους για τον κόσμο, οι οποίες συνάδουν με τη σημερινή αντίληψη για τα ίδια θέματα της φυσικής της φυσιολογίας και της γνωσιοθεωρίας.
Έδωσαν επίσης απαντήσεις σε θέματα που αφορούν τον ηθικό βίο, τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, την οργάνωση της πολιτείας που επέδρασαν στη διαμόρφωση των σύγχρονων κοινωνιών και στην πολιτειακή οργάνωση των νεωτέρων κρατών. Περίπου όλες οι υποθέσεις που δέσποσαν της νεότερης φιλοσοφίας διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από τους Έλληνες, γράφει ο Μπέρτραντ Ράσσελ στην Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας.
Ιωάννης Κουμερτάς (Περιηγητής)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα:
Tα άρθρα
Γραφή
(Ignace Gelb),
Αλφάβητα
(David Diringer),
Α,α
(Γεώργιος Μπαμπινιώτης) και η
ενότητα
Ελληνική Γλώσσα στον
τόμο ΕΛΛΑΣ (Α΄ μέρος)
2.
Εγκυκλοπαίδεια Britannica, 2011: Τα
άρθρα
Writing
(David Olson),
Alphabet
(Olson-Diringer),
Language
(Robert Robins) και
Phonetics.
3.
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου
Δρανδάκη: Το άρθρο Αλφάβητο
4.
Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard: Οι
Γλώσσες του
Κόσμου 2003
5.
Henriette Walter: Η Περιπέτεια των
Γλωσσών της Δύσης, 1997
στα γαλλικά και 2004 στα ελληνικά.
6.
Ignace Gelb: A study of Writing
1963
7.
Roger Woodard: Greek Writing from Knossos to
Homer. A Linguistic Interpretation of the Origin of the Greek
Alphabet and the Continuity of Ancient Greek Literacy 1997
8.
Barry Powell: Homer and the Origin of
the Greek Alphabet 1991
9.
Barry Powell: Who Invented the Alphabet:
The Semites or the Greeks? 1998
10.Barry
Powell: Writing: Theory and History of the
Technology of Civilization 2008
11.Francisco
Adrados: Ιστορία της Ελληνικής
Γλώσσας, Αθήνα 2003
12.Eric
A. Havelock: The Literate Revolution in Greece
and its Cultural Consequences, 1982
13
Eric A. Havelock: The Muse Learns
to Write 1986
14.Τσαρλς
Φρήμαν: Το Ελληνικό Επίτευγμα
1999
15.A.
Kirchoff: Μελέτες για την Ιστορία
του Ελληνικού Αλφαβήτου 1887
16.Geoffrey
Sampson: Writing
Systems 1985
17.Μηνάς
Τσικριτσής: Γραμμική Α.
Συμβολή στην Κατανόηση μιας Αιγαιακής
Γραφής 2001
18.Γκάρεθ
Όουενς: Λαβύρινθος - Γραφές
και Γλώσσες της Μινωικής και Μυκηναϊκής
Κρήτης 2004
19.Γεώργιος
Μπαμπινιώτης: Σύντομη
Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας,
Αθήνα 2002
20.Γεώργιος
Μπαμπινιώτης: Λεξικό της
Νέας Ελληνικής Γλώσσας, το
εισαγωγικό μέρος.
21.Steven
Fisher: A history of Writing 2001
22.Sir
Thomas Heath: A History of Greek Mathematics
1921
23.Howard
Eves: Μεγάλες Στιγμές των
Μαθηματικών 1983
24.Lucio Russo: Η Λησμονημένη Επανάσταση, Αθήνα 2006 ΔΙΑΥΛΟΣ
25.Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου: Αρχαίοι Έλληνες Ιατροί, Αθήνα 1998 ΙΑΣΩ
26.Μπέρτραντ
Ράσσελ: Ιστορία της Δυτικής
Φιλοσοφίας, τόμος Α΄ 1941
27.Wolfgang
Windeband - Heinz Heimsoeth: Εγχειρίδιο
Ιστορίας της Φιλοσοφίας
28.Βέρνερ
Χάιζενμπέργκ: Φυσική και
Φιλοσοφία 1959
ΟΙ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Eric A. Havelock, Βρεταννός κλασσικιστής. Υπήρξε καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τορόντο, υπεύθυνος κλασσικών σπουδών στα πανεπιστήμια του Harvard και του Yale, συγγραφέας των έργων «The Greek Concept of Justice», «The Literate Revolution in Greece and its Cultural Consequences», «The Mouses Learn to Write», «The Origins of the Western Literacy». Πέθανε το 1988.
Marshall McLuhan, (1911 –1980) Καναδός επιμορφωτής, φιλόσοφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, και θεωρητικός - βασικός δημιουργός της θεωρίας των επικοινωνιών. Μεταξύ των έργων του το «The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man» και το «The Medium is the Massage»
Bertrand Russell. Ιδρυτής και ψυχή του πολιτικού κινήματος "Φίλοι του Αφοπλισμού από Πυρηνικά Όπλα", φιλόσοφος και εκ των κορυφαίων μαθηματικών του εικοστού αιώνα. Μεταξύ των έργων του το «The History of Western Philosophy».
Ignace J. Gelb, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Ινστιτούτο Μελετών Ανατολής, Τμήματα Γλωσσολογίας και Γλωσσών Εγγύς Ανατολής και συγγραφέας του έργου «A Study of Writing».
Ήταν ο συντάκτης του άρθρου Writing στην εγκυκλοπαίδεια Britannica. Μετά το θάνατό του (1985) η σύνταξη του άρθρου ανατέθηκε αρχικά στον David Diringer και στη συνέχεια στον David R. Olson. Το άρθρο Γραφή στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα αποτελεί μετάφραση του δικού του άρθρου Writing στην Britannica.
David Diringer, Αναγνώστης σημιτικών επιγραφών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ 1966–68, θεμελιωτής και διευθυντής του Μουσείου Αλφαβήτου του Τελ-Αβίβ στο Ισραήλ, συγγραφέας του έργου «The alphabet: A Key to the History of Mankind » και εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet της Britannica.
David R. Olson, Καθηγητής στο Ontario Institute for Studies in Education, Toronto. Συγγραφέας του «The World on Paper: The Conceptual and Cognitive Implications of Writing and Reading».
Εκ των συντακτών του άρθρου Alphabet και συντάκτης τoy άρθρου Chinese Writing και του σημερινού άρθρου Writing της Britannica. (2019)
Barry B. Powell, επίτιμος καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, και συγγραφέας των έργων «Homer and the Origin of the Greek Alphabet», «Writing: Theory and History of the Technology of Civilization», «Classical Myth».
Roger Woodard, Καθηγητής Κλασσικής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Μπούφαλο (Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης). Είναι συγγραφέας του «Greek Writing from Knossos to Homer» και συγγραφέας του κεφαλαίου «Συστήματα Γραφής» του συλλογικού έργου των
Bernard Comrie, Stephen Matthews, Maria Polinsky, Roger Woodard, «Οι γλώσσες του Κόσμου»
Robert Henry Robins, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Συγγραφέας του «General Linguistics» και συντάκτης του άρθρου Language της Britannica.
Geoffrey Sampson, Βρεταννός γλωσσολόγος, συγγραφέας των έργων «Writing Systems» και «Corpus Linguistics»
Henriette Walter, Επίτιμος Καθηγήτρια της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Άνω Βρετάνης (Γαλλία) και συγγραφέας των έργων «Η Περιπέτεια των Γλωσσών της Δύσης» και «De la musaraigne etrusque a la baleine bleue».
Francisco Adrados, επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης και μέλος της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας. Είναι ειδικός σε θέματα ελληνικής γλώσσας και σε θέματα ινδοευρωπαϊκής και γενικής γλωσσολογίας. Μεταξύ των πολυάριθμων βιβλίων του και δημοσιεύσεών του περιλαμβάνεται και το «Hιstoria de la Lengua Griega»
Γεώργιος
Μπαμπινώτης, καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και
εμπνευστής επικεφαλής και καθοδηγητής της ομάδας σύνταξης των γνωστών
λεξικών.
Μανόλης Ανδρόνικος (1919-1992), γνωστός σε όλους αρχαιολόγος και καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Απόστολος
Αρβανιτόπουλος (1874-1942), διαπρεπής αρχαιολόγος και φιλόλογος. Εκ των
πρώτων που υποστήριξαν με επιχειρήματα τον συλλαβικό χαρακτήρα της
φοινικικής γραφής.
Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος, δρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ruprecht-Karl της Χαϊδελβέργης, συγγραφέας του "Πόθεν και πότε οι Έλληνες;" (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2013).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου